નવી દિલ્હીઃ યુક્રેન અને રશિયા વચ્ચે ચાલી રહેલા યુદ્ધને પગલે સૌથી વધારે ચિંતા ભારતને છે. ભારતના અનેક વિદ્યાર્થીઓ યુક્રેનમાં ફસાયાં છે. મોટાભાગના વિદ્યાર્થીઓ મેડિકલનો અભ્યાસ કરી રહ્યાં છે. તમામ વિદ્યાર્થીઓને સહિસલામત બહાર કાઢવાનું આપરેશન શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. ત્યારે સામાન્ય નાગરિકોને સવાલ થાય કે, ભારતમાં અનેક મેડકલ કોલેજો છે તેમ છતા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ મેડિકલનો અભ્યાસ કરવા માટે કેમ વિદેશ થાય છે, તેવો સવાલ થવો સ્વાભાવિક છે. તો તેના માટે દેશની ખાનગી મેડિકલ કોલેજોમાં ઉંચી ફી જવાબદાર હોવાનું મનાઈ રહ્યું છે. પાંચ વર્ષના મેડિકલ અભ્યાસ માટે ખાનગી કોલેજમાં રૂ. 90 લાખથી દોઢ કરોડ સુધીનો ખર્ચ થાય છે. જેની સામે યુક્રેન અને રશિયા સહિતના દેશમાં વિદ્યાર્થીઓ માત્ર રૂ. 30થી 35 લાખમાં સંપૂર્ણ અભ્યાસ કરી શકે છે. આ ઉપરાંત આ ખર્ચમાં તેમના હોસ્ટેલના ખર્ચનો સમાવેશ પણ થાય છે.
યુક્રેન વિરુદ્ધ રશિયાના સૈન્ય અભિયાનથી ત્યાંની સ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ ગઈ છે. યુક્રેનમાં મોટી સંખ્યામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ છે, ખાસ કરીને મેડિકલ વિદ્યાર્થીઓ અને ઘણા હજુ પણ ત્યાં અટવાયેલા છે. એક અંદાજ અનુસાર યુક્રેનમાં 15,000થી વધુ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ કરે છે. રશિયામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા 14 હજાર જેટલી છે. એટલે કે આ બંને દેશોમાં ભારતના લગભગ 30 હજાર વિદ્યાર્થીઓ છે. દેશમાં દર વર્ષે લાખો વિદ્યાર્થીઓ NEETની પરીક્ષા આપે છે. આમાંથી ઘણા કટઓફ લિસ્ટમાં આવે છે પરંતુ તેમને સરકારી મેડિકલ કોલેજમાં સ્થાન મળતું નથી. આવા વિદ્યાર્થીઓને ડોકટર બનવાનું સપનું પૂરું કરવા માટે ખાનગી મેડિકલ કોલેજોમાં એક કરોડથી વધુ રૂપિયા ચૂકવવા પડે છે. પરંતુ દરેક વ્યક્તિ આટલી ફી ચૂકવવા સક્ષમ નથી અને તેમનું ડૉક્ટર બનવાનું સપનું અધૂરું રહી જાય છે. આમાંથી ઘણા વિદ્યાર્થીઓ સાથે સરકારી કોલેજોમાં એડમિશન અપાવવાના નામે છેતરપિંડી થતી હોવાની ઘટનાઓ પણ બને છે. આમાંથી ઘણા વિદ્યાર્થીઓ યુક્રેન, રશિયા, ફિલિપાઈન્સ અને બાંગ્લાદેશ જેવા દેશોમાં જઈ રહ્યા છે. ભારતની સરખામણીએ આ દેશોમાં તબીબી શિક્ષણનો ખર્ચ ઘણો ઓછો છે.
દેશમાં અંડરગ્રેજ્યુએટ સ્તરે મેડિકલની કેટલી બેઠકો છે તેનો કોઈ ચોક્કસ આંકડો નથી. કોચિંગ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ અનુસાર, દેશની સરકારી કોલેજોમાં અંડરગ્રેજ્યુએટ સ્તરે 40,000 બેઠકો છે. તેમાંથી પાંચ વર્ષના MBBS કોર્સની ફી 1 લાખ રૂપિયાથી ઓછી છે. દેશમાં ખાનગી મેડિકલ કોલેજો અને ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓમાં 60,000 બેઠકો છે. આ સંસ્થાઓ વાર્ષિક રૂ. 18 લાખથી 30 લાખ સુધીની ફી વસૂલે છે. પાંચ વર્ષના કોર્સ માટે આ રકમ રૂ. 90 લાખથી રૂ. 1.5 કરોડ સુધીની છે. દેશમાં લગભગ 100,000 મેડિકલ સીટો માટે 16,00,000 થી વધુ વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષા આપે છે. કોચિંગ માટે પણ વિદ્યાર્થીઓને લાખો રૂપિયા ખર્ચવા પડે છે. તમિલનાડુ સરકાર દ્વારા રચવામાં આવેલી સમિતિ અનુસાર, સમૃદ્ધ પરિવારોના વિદ્યાર્થીઓ કોચિંગ માટે 10 લાખ રૂપિયા સુધીનો ખર્ચ કરે છે. આ જ કારણ છે કે મોટી સંખ્યામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ ડોક્ટર બનવા માટે વિદેશ જાય છે.
યુક્રેન, રશિયા, કિર્ગિસ્તાન અને કઝાકિસ્તાન આ વિદ્યાર્થીઓના ફેવરિટ ડેસ્ટિનેશન છે. હવે મોટી સંખ્યામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ પણ ફિલિપાઈન્સ અને બાંગ્લાદેશ જઈ રહ્યા છે. બાંગ્લાદેશમાં ડૉક્ટર બનવાનો ખર્ચ 25 થી 40 લાખ રૂપિયા છે. ફિલિપાઈન્સમાં MBBS કોર્સની કિંમત 35 લાખ અને રશિયામાં 20 લાખ છે. તેમાં હોસ્ટેલનો ખર્ચ પણ સામેલ છે. સરકારી આંકડાઓ અનુસાર, યુક્રેનમાં 18,000થી વધુ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ કરે છે. આનું સૌથી મોટું કારણ એ છે કે ભારતની જેમ મેડિકલમાં ગળા કાપવાની સ્પર્ધા નથી. યુક્રેનિયન મેડિકલ ડિગ્રી ભારતમાં તેમજ WHO, યુરોપ અને યુકેમાં માન્ય છે. એટલે કે, યુક્રેનના તબીબી વિદ્યાર્થીઓ વિશ્વના કોઈપણ ભાગમાં પ્રેક્ટિસ કરી શકે છે. યુક્રેનિયન કોલેજોમાં MBBS અભ્યાસ માટેની વાર્ષિક ફી રૂ. 4-5 લાખ છે, જે ભારત કરતાં ઘણી ઓછી છે. જેથી મોટી સંખ્યામાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ યુક્રેન જેવા દેશોમાં મેડિકલનો અભ્યાસ કરવા જતા હોવાનું મનાઈ રહ્યું છે.
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) ના ધોરણો અનુસાર, દર 1000 લોકો પર એક ડૉક્ટર હોવો જોઈએ પરંતુ ભારતમાં 1511 લોકો માટે એક ડૉક્ટર છે. રોગચાળાના આ યુગમાં ડૉક્ટરોની આ અછત ભારતને હાવી કરી શકે છે. WHO અનુસાર, 10,000ની વસ્તી માટે 44.5 વ્યાવસાયિક આરોગ્ય કર્મચારીઓની જરૂર છે. આ ધોરણને પહોંચી વળવા માટે, ભારતને ઓછામાં ઓછા 18 લાખ ડૉક્ટરો, નર્સો અને મિડવાઈવ્સની જરૂર છે.
