ભારતીય શિક્ષણ પ્રણાલી વિશ્વની સૌથી મોટીઃ 14.9 લાખ શાળામાં 26.5 કરોડ વિદ્યાર્થીઓ કરી રહ્યાં છે અભ્યાસ
નવી દિલ્હીઃ શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગ, શિક્ષણ મંત્રાલયે આજે 2020-21 માટે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે પર્ફોર્મન્સ ગ્રેડિંગ ઇન્ડેક્સ (PGI) બહાર પાડ્યો છે, જે સમગ્ર રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં શાળા શિક્ષણ પ્રણાલીના પુરાવા આધારિત વ્યાપક વિશ્લેષણ માટેનો એક અનન્ય સૂચક છે.
ભારતીય શિક્ષણ પ્રણાલી લગભગ 14.9 લાખ શાળાઓ, 95 લાખ શિક્ષકો અને વિવિધ સામાજિક-આર્થિક પૃષ્ઠભૂમિના લગભગ 26.5 કરોડ વિદ્યાર્થીઓ સાથે વિશ્વમાં સૌથી મોટી છે. DoSE&L એ તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં શાળા શિક્ષણની સફળતાની કામગીરી અને સિદ્ધિઓ પર આંતરદૃષ્ટિ અને ડેટા આધારિત મિકેનિઝમ પ્રદાન કરવા માટે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે PGI ઘડ્યું. પીજીઆઈનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય તમામ માટે ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવા પુરાવા-આધારિત નીતિ નિર્માણને પ્રોત્સાહન આપવા અને અભ્યાસક્રમ સુધારણાને પ્રકાશિત કરવાનો છે. અત્યાર સુધી, DoSE&L એ વર્ષ 2017-18, 2018-19 અને 2019-20 માટે PGI રિપોર્ટ બહાર પાડ્યો છે. વર્તમાન અહેવાલ વર્ષ 2020-21 માટે છે.
PGI માળખામાં 70 સૂચકાંકોમાં 1000 પોઈન્ટનો સમાવેશ થાય છે જે 2 કેટેગરીમાં જૂથબદ્ધ છે જેમ કે, પરિણામો, ગવર્નન્સ મેનેજમેન્ટ (GM). આ શ્રેણીઓને આગળ 5 ડોમેન્સમાં વિભાજિત કરવામાં આવી છે, જેમ કે, લર્નિંગ આઉટકમ્સ (LO), એક્સેસ (A), ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ફેસિલિટીઝ (IF), ઈક્વિટી (E) અને ગવર્નન્સ પ્રોસેસ (GP).
અગાઉના વર્ષોમાં કરવામાં આવ્યું હતું તેમ, PGI 2020-21 એ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને દસ ગ્રેડમાં વર્ગીકૃત કર્યા છે જેમ કે, સર્વોચ્ચ પ્રાપ્ત કરી શકાય એવો ગ્રેડ લેવલ 1 છે, જે કુલ 1000 પોઈન્ટમાંથી 950થી વધુ પોઈન્ટ મેળવનારા રાજ્ય/યુટી માટે છે. સૌથી નીચો ગ્રેડ લેવલ 10 છે જે 551થી નીચેના સ્કોર માટે છે. PGIનો અંતિમ ઉદ્દેશ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને બહુ-પક્ષીય હસ્તક્ષેપો હાથ ધરવા તરફ પ્રેરિત કરવાનો છે જે તમામ પરિમાણોને આવરી લેતા ખૂબ જ ઇચ્છિત શ્રેષ્ઠ શિક્ષણ પરિણામો લાવશે. PGI રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને અંતરને નિર્ધારિત કરવામાં મદદ કરે તેવી અપેક્ષા છે અને તે મુજબ શાળા શિક્ષણ પ્રણાલી દરેક સ્તરે મજબૂત છે તેની ખાતરી કરવા માટે હસ્તક્ષેપ માટેના ક્ષેત્રોને પ્રાથમિકતા આપે છે.
કુલ 7 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો, જેમ કે, કેરળ, પંજાબ, ચંદીગઢ, મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, રાજસ્થાન અને આંધ્ર પ્રદેશે 2020-21માં લેવલ II (સ્કોર 901-950) પ્રાપ્ત કર્યો છે જ્યારે 2017-18માં એક પણ નહીં અને 2019-20 માં 4 માં રાજ્યો હતા. ગુજરાત, રાજસ્થાન અને આંધ્ર પ્રદેશ અત્યાર સુધીના કોઈપણ રાજ્યના સર્વોચ્ચ હાંસલ કરેલ સ્તરના નવા પ્રવેશકો છે.
નવા રચાયેલા UT એટલે કે, લદ્દાખે 2020-21માં PGIમાં લેવલ 8 થી લેવલ 4 સુધીનો નોંધપાત્ર સુધારો કર્યો છે અથવા 2019-20 ની સરખામણીમાં 2020-21માં તેના સ્કોરમાં 299 પોઈન્ટ્સનો સુધારો કર્યો છે જેના પરિણામે એક વર્ષમાં અત્યાર સુધીનો સૌથી વધુ સુધારો થયો છે. .
2020-21માં રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો દ્વારા પ્રાપ્ત PGI સ્કોર અને ગ્રેડ PGI સિસ્ટમની અસરકારકતાની સાક્ષી આપે છે. સૂચક મુજબ પીજીઆઈ સ્કોર તે ક્ષેત્રો દર્શાવે છે જ્યાં રાજ્યને સુધારવાની જરૂર છે. પીજીઆઈ તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના સાપેક્ષ પ્રદર્શનને એક સમાન ધોરણે પ્રતિબિંબિત કરે છે જે તેમને વધુ સારું પ્રદર્શન કરવા અને પરફોર્મર્સ દ્વારા અનુસરવામાં આવતી શ્રેષ્ઠ પ્રેક્ટિસ અપનાવવા પ્રોત્સાહિત કરે છે.
