ભારતના રાષ્ટ્રપતિએ સિવિલ ઈન્વેસ્ટિચર સમારોહમાં પદ્મ પુરસ્કાર 2023 રજૂ કર્યા, હેમંત ચૌહાણ, આરીઝ ખંભાતા અને પરેશ રાઠવાને પદ્મશ્રીથી સન્માનિત
દિલ્હી : ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ 5 એપ્રિલ, 2023 એટલે કે આજે સાંજે રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે આયોજિત સિવિલ ઈન્વેસ્ટિચર સમારોહ-IIમાં વર્ષ 2023 માટે 3 પદ્મ વિભૂષણ, 5 પદ્મ ભૂષણ અને 47 પદ્મ શ્રી પુરસ્કારો અર્પણ કર્યા.આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત મહાનુભાવોમાં ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ, વડા પ્રધાન અને કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી સામેલ રહ્યા હતા.
ગુજરાતના હેમંત ચૌહાણને કલાના ક્ષેત્રમાં પદ્મશ્રીથી નવાજવામાં આવ્યા
ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ આજે અહીં સિવિલ ઇન્વેસ્ટિચર સમારોહમાં ગુજરાત તરફથી હેમંત ચૌહાણને કલાના ક્ષેત્રમાં પદ્મશ્રી એનાયત કર્યો હતો.
હેમંત ચૌહાણ એક પ્રખ્યાત ભજન અને લોક ગાયક છે. 02 એપ્રિલ, 1955ના રોજ જન્મેલા ચૌહાણે તેમનું બાળપણ રાજકોટ જિલ્લાના જસદણ તાલુકાના નાનકડા કુંદણી ગામમાં વિતાવ્યું અને ત્યાં તેમનું પ્રાથમિક શિક્ષણ મેળવ્યું. તેમણે રાજકોટમાંથી જ ઈકોનોમિક્સમાં ગ્રેજ્યુએશન કર્યું છે. તેમણે ગુજરાત સરકારના વિવિધ વિભાગોમાં ક્લાર્ક તરીકે કામ કર્યું હતું. પરંતુ મૂળભૂત રીતે, તેઓ ભજનોના જીવન સાથે જોડાયેલા હતા. જ્યાં જ્યાં ભજનનો નાદ સંભળાતો ત્યાં તે બેસીને ભજન ગાતા. તેથી, સરકારી નોકરી તેમને રોકી શકી નહીં. ટૂંક સમયમાં જ તેમણે નોકરી છોડી દીધી અને ભજન ગાવાના જીવનમાં ડૂબી ગયા. 1971 માં, તેમણે રાજકોટમાં શાસ્ત્રીય સંગીતની તાલીમ લીધી, જેથી તેમના સ્વર કોર્ડને પરિપક્વ કરવામાં મદદ મળી. ત્યારબાદ, 1976માં ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો, રાજકોટ ખાતે ‘બી’ ગ્રેડના સંગીત કલાકાર તરીકે તેમની પસંદગી થઈ. તેમના સમગ્ર જીવનને ભજન ભક્તિમાં પરિવર્તિત કરવા માટે આ એક વળાંક સાબિત થયો.
સમય જતાં ચૌહાણે આકાશવાણીમાં ‘બી’ ગ્રેડમાંથી ‘ટોપ’ ગ્રેડ સુધીની સફર કરી. આજે તેમના દ્વારા ગાયેલા સેંકડો ભજનો આકાશવાણી પુસ્તકાલયમાં સંગ્રહિત છે. તેમણે ગુજરાત રાજ્ય સહિત દેશના વિવિધ ભાગોમાં અસંખ્ય સંગીત સમારોહમાં રજૂઆત કરી છે. માત્ર ‘એકતારા’ પર જ ભજન ગાનારા કલાકારોની ભરમારમાં તેઓ એકમાત્ર કલાકાર છે. તેમણે સૌરાષ્ટ્રના નાના-નાના ગામડાઓમાં પણ પ્રવાસ કર્યો, પ્રખ્યાત અથવા અનામી સંત કવિઓના ભજનોનું સંશોધન કર્યું અને શોધ્યું. પ્રાચીન ભજનો ઉપરાંત, તેમણે ઘણાં લોકગીતો અને ગરબા પણ ગાયા છે. તેઓ છેલ્લા પચીસ વર્ષથી સતત દિલ્હીની સંગીત, નૃત્ય અને નાટ્ય અકાદમી સાથે જોડાયેલા છે. તેમણે આ સંસ્થા દ્વારા આયોજિત દેશ-વિદેશમાં એટલે કે જાપાન, ફ્રાન્સ, યુકે, ગ્રીસ, યુએસએ કેનેડા, ન્યુઝીલેન્ડ અને અન્ય દેશોમાં વિવિધ કાર્યક્રમોમાં પરફોર્મન્સ આપ્યું છે.
ચૌહાણે અત્યાર સુધી ગાયેલા 8200 પ્લસ કમ્પોઝિશનને કારણે તેમને ‘વર્લ્ડ બુક ઓફ યુકે’માં સ્થાન મળ્યું છે. તેમને ગુજરાત સરકાર દ્વારા ‘ગૌરવ પુરસ્કાર’ પણ એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે ગુજરાતી ફિલ્મોમાં પોતાનો અવાજ આપ્યો છે અને પુરૂષ ગાયક તરીકે ઘણા એવોર્ડ જીત્યા છે. તેમને ‘શૈક્ષણિક રત્ન’ એવોર્ડથી પણ સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે.
આરીઝ ખંભાતા (મરણોત્તર)ને વેપાર અને ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે પદ્મશ્રીથી નવાજવામાં આવ્યા
ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ આજે અહીં સિવિલ ઇન્વેસ્ટિચર સમારોહમાં ગુજરાત તરફથી આરીઝ ખંભાતાને (મરણોત્તર) વેપાર અને ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે પદ્મશ્રી એનાયત કર્યો હતો.
આરીઝ ખંભાતા રસના ગ્રૂપના સ્થાપક અધ્યક્ષ હતા, જેમણે ડ્યુઅલ ફોર્મેટમાં વિશ્વનું પ્રથમ સોફ્ટ ડ્રિંક કોન્સન્ટ્રેટ બનાવ્યું હતું, જે ગ્રાહકોમાં ઘર-ઘરનું નામ બની ગયું હતું અને દેશની સૌથી મોટી માર્કેટિંગ સફળતાની વાર્તાઓમાંની એક હતી. 22 સપ્ટેમ્બર, 1937ના રોજ જન્મેલા ખંભાતાએ 1959માં અમદાવાદની ગુજરાત કોલેજમાંથી રસાયણશાસ્ત્રમાં સ્નાતક થયા. તેમના ઉદ્યોગસાહસિક સાહસ, રસનાનો જન્મ 1978 માં થયો હતો અને ભારતીય સ્વાદો સાથે વ્યાપક પ્રયોગ કર્યા પછી, લગભગ તરત જ સફળતા મેળવી હતી. ભારતના ગરમ ઉનાળામાં ભારે માગને પહોંચી વળવા માટે, કંપની ઔદ્યોગિક રીતે પછાત પ્રદેશમાંથી કાર્યરત હતી. ત્યારપછી, તેમણે નવા ઉમેરાઓ સાથે આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રોડક્ટ લાઈન્સ શરૂ કરી જે નિકાસ તરીકે તરત જ સફળ થઈ. તેમણે મિનેસોટા યુનિવર્સિટીમાંથી ફૂડ ફ્લેવર ક્રિએશનનો કોર્સ પણ કર્યો અને ધ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ફૂડ ટેક્નોલોજિસ્ટ, યુએસએના વ્યાવસાયિક સભ્ય અને ભારતના શ્રેષ્ઠ ફ્લેવરિસ્ટ્સમાંના એક બન્યા. તેમના વિઝનને કારણે જ રસના એક ભારતીય માલિકીની કંપની રહી, જેની કેસ સ્ટડીઝમાં ચર્ચા કરવામાં આવી, જેની પ્રાઇસ બેન્ડ છેલ્લા 15 વર્ષોમાં આગળ વધી નથી, મજબૂતીથી મજબૂત થઈ રહી છે; જ્યારે અન્ય ઘણી બ્રાન્ડ્સ વિદેશી સંસ્થાઓને વેચવામાં આવી છે. રસના એ મૂળ સ્ટાર્ટ-અપ અને મેક ઇન ઇન્ડિયા બ્રાન્ડ હતી જે સંપૂર્ણપણે સ્થાનિક કાચા માલનો ઉપયોગ કરીને હજારો ખેડૂતો, વિક્રેતાઓ અને સેવા પ્રદાતાઓને આજીવિકા પૂરી પાડતી હતી અને હજારો યુવાનોને રોજગારી પૂરી પાડતી હતી.
ખંભાતા કોમી રમખાણો અને અન્ય સમયે 20 વર્ષ સુધી અમદાવાદ હોમગાર્ડઝના કમાન્ડન્ટ અને યુદ્ધ દરમિયાન સિવિલ ડિફેન્સના ચીફ ઓપરેશન ઓફિસર હતા. તેઓ ઘણા વર્ષો સુધી અમદાવાદ પારસી પંચાયતના પ્રમુખ અને પારસી ઝોરોસ્ટ્રિયન અંજુમન ઓફ ઈન્ડિયાના ફેડરેશનના ઉપપ્રમુખ તેમજ પારસી ઈરાની જરથોસ્ટીસના વિશ્વ જોડાણ WAPIZના સ્થાપક અધ્યક્ષ હતા. તેઓ જુનિયર ચેમ્બર્સ, લાયન્સ ઈન્ટરનેશનલ જેવી સંસ્થાઓમાં સામાજિક રીતે સક્રિય હતા અને ગુજરાત રાજ્ય ચેસ એસોસિએશનના પ્રમુખ પણ હતા. મિ.આરીઝ ખંભાતા આધુનિક ઉદ્યોગસાહસિકોના ઉદ્દેશ્ય માટે ખૂબ જ પ્રતિબદ્ધ હતા અને તેમણે આંત્રપ્રિન્યોરશિપ ડેવલપમેન્ટ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઈન્ડિયા સાથે ઉદ્યોગસાહસિકતાના વિવિધ પાસાઓ પર ચર્ચા કરી હતી. ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ અને અન્ય બિઝનેસ સ્કૂલોમાં વારંવાર પ્રવચનો આપ્યા અને વિદ્યાર્થીઓને સંબોધિત પણ કર્યા.
ખંભાતાએ બે ટ્રસ્ટની સ્થાપના કરી, જે જરૂરિયાતમંદ અને વંચિતો તેમજ સામાન્ય લોકો માટે સેવાઓ કરે છે; ખાસ કરીને ગ્રામીણ ભારતમાં, આરોગ્ય અને શિક્ષણ, મહિલા સશક્તિકરણ, સામાજિક ઉત્થાન અને વૃદ્ધાશ્રમોના ક્ષેત્રમાં. પરોપકારી પ્રવૃત્તિઓમાં વિકલાંગોને મદદ કરવી, મોતિયાની મફત શસ્ત્રક્રિયા, કેન્સરની સારવારના સાધનો અને ઇન્ક્યુબેટરનું દાન, ચેક-અપ અને પરામર્શનો સમાવેશ થાય છે. કોવિડ કટોકટી દરમિયાન, ગુજરાત રાજ્યની અંદર અને બહાર ટ્રસ્ટોએ રસીકરણ શિબિરો યોજી, વિવિધ હોસ્પિટલોમાં ઓક્સિજન સિલિન્ડર, ઓસીલેટર, કોન્સેન્ટ્રેટર, મફત ખોરાક વગેરેનું દાન કર્યું હતું.
ખંભાતાને રાષ્ટ્રપતિ હોમગાર્ડ અને સિવિલ ડિફેન્સ મેડલ; તેમજ પશ્ચિમી સ્ટાર, સમરસેવા અને સંગ્રામ મેડલ પણ એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા. રાષ્ટ્રપતિ શંકર દયાલ શર્મા દ્વારા વાણિજ્ય ક્ષેત્રે ઉત્કૃષ્ટ યોગદાન માટે તેમને રાષ્ટ્રીય નાગરિક પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા અને ગુજરાતના સૌથી વધુ કરદાતા હોવાના કારણે રાષ્ટ્રીય તિજોરીમાં તેમના યોગદાન બદલ નાણા મંત્રાલય દ્વારા સન્માનપત્ર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.ખંભાતાનું 19મી નવેમ્બર, 2022ના રોજ અવસાન થયું.
ગુજરાતના પરેશ રાઠવાને કલાના ક્ષેત્રમાં પદ્મશ્રીથી નવાજવામાં આવ્યા
ભારતના રાષ્ટ્રપતિએ સિવિલ ઈન્વેસ્ટિચર સમારોહમાં ગુજરાત તરફથી કલા ક્ષેત્રે પરેશ રાઠવાને પદ્મશ્રી એનાયત કર્યો હતો.
પરેશ રાઠવા ગુજરાત રાજ્યના છોટાઉદેપુર જિલ્લાના કવાંટના જાણીતા “પિથોરા” કલાકાર (લખારા – સ્થાનિક ભાષા) છે. 17 ઓગસ્ટ, 1968ના રોજ જન્મેલા શ્રી રાઠવાએ તેમની નબળી આર્થિક સ્થિતિને કારણે માત્ર 10મા ધોરણ સુધીનો અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યો અને નાનપણથી જ તેમના ગામમાંથી “પિથોરા” લખારા (કલાકાર) સાથે આવવાનું શરૂ કર્યું. 22 વર્ષની નાની ઉંમરે તેમને તેમના પોતાના રાઠવા સમુદાય દ્વારા “પિથોરા” લખારા (કલાકાર) તરીકે ઓળખ આપવામાં આવી હતી. 1990થી તેઓ ગામડે ગામડે પિથોરા લખતા (પેઈન્ટીંગ) કરતા હતા અને પરંપરાગત આદિવાસી કલા સ્વરૂપ “પિથોરા” ના જતન અને પ્રચાર માટે વિવિધ આંતરરાષ્ટ્રીય, રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય પ્રદર્શનો, આદિવાસી ઉત્સવો અને મેળાઓમાં ભાગ લેતા હતા અને TRI, ગુજરાત, આદિજાતિ વિકાસ વિભાગ અનેક પ્રસંગોએ તેઓ રાજ્ય સરકારનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા હતા.
રાઠવાએ વર્ષ 1995માં ગુજરાતની આદિવાસી સંશોધન સંસ્થાના “આદિવાસી સંગ્રહાલય”ની મુલાકાત લીધી હતી. જ્યારે તત્કાલીન મ્યુઝિયમ ક્યુરેટર શ્રી ઘોસાલકરને ખબર પડી કે તે “પિથોરા” લેખક (કલાકાર) છે ત્યારે તેઓ તેમના કામથી ખૂબ પ્રભાવિત થયા હતા અને તે જ સમયે તેમણે રાજ્યની આદિવાસી સંસ્કૃતિમાંથી “પિથોરા” કલાના અદ્રશ્ય થવા પર દુ:ખ વ્યક્ત કર્યું. તેમણે આ લુપ્ત થઈ રહેલા કલા સ્વરૂપને બચાવવા માટે ઘણી સમજ અને હિંમત આપી. આ રીતે લુપ્ત થતી કળા “પિથોરા” ને સાચવવા અને પ્રોત્સાહન આપવાની સફર શરૂ થઈ.
રાઠવાએ 1995માં જાપાનના ફુઝિતાવિંટે મ્યુઝિયમ, રોબર્ટો સિઓલીન, મિલાઓ અને 2000માં ઇટાલી ખાતે આયોજિત “આંતરરાષ્ટ્રીય પેઇન્ટિંગ પ્રદર્શન”માં ભાગ લીધો હતો. તેમણે TRIFED, TRI, ગુજરાત, અન્ય રાજ્ય TRIs, આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય અને ભારત સરકારના અન્ય મંત્રાલયો દ્વારા 1995થી આયોજિત 30થી વધુ “પેઈન્ટિંગ પ્રદર્શનો, વેપાર મેળાઓ, આદિવાસી ઉત્સવો અને કલા મહોત્સવ”માં ભાગ લીધો અને “પિથોરા”નું જીવંત પ્રદર્શન કર્યું છે.
રાઠવાએ 2017માં TRIFED, નવી દિલ્હી ખાતે સ્થિત TRIBES INDIA શો રૂમની દિવાલો પર, DMRC INA મેટ્રો સ્ટેશન, નવી દિલ્હી જેવી ઘણી આઇકોનિક ઇમારતો અને સરકારી કચેરીઓની દિવાલો પર, આદિજાતિ બાબતોનું મંત્રાલય, નવી દિલ્હી અને DIET ઓફિસ, GCERT બિલ્ડીંગ, ગાંધીનગરની દિવાલો પર “પિથોરા” પેઇન્ટ કર્યું હતું.
રાઠવાએ સાત અલગ-અલગ દેશોના કલાપ્રેમીઓને “પિથોરા” રંગવાની ઓનલાઈન તાલીમ આપી. આજે, આ અથાક પ્રયાસો દ્વારા, આ કલા સ્વરૂપે રાજ્ય, રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતા પ્રાપ્ત કરી છે. તેઓ ઈંગ્લેન્ડ, ઈટાલી, ફ્રાન્સ, જાપાન વગેરે જેવા વિદેશી દેશોમાં આર્ટ ગેલેરીઓ તેમજ મ્યુઝિયમોમાં “પિથોરા”ને આગવું સ્થાન અપાવવામાં સફળ રહ્યા છે.
રાઠવાને 2018માં કુટીર અને ગ્રામીણ ઉદ્યોગ વિભાગ દ્વારા રાજ્ય પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમને 2019માં છોટાઉદેપુર ખાતે ગુજરાતના રાજ્યપાલ અને ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી દ્વારા “શ્રેષ્ઠ પિથોરા કલાકાર”નો પુરસ્કાર આપવામાં આવ્યો હતો, ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી દ્વારા “બેસ્ટ આર્ટિસ્ટ”નો પુરસ્કાર 2020માં રાજકોટ ખાતે આપવામાં આવ્યો હતો; 2021માં ગાંધીનગર ખાતે ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી દ્વારા “ગુજરાત ટ્રાવેલ એન્ડ ટુરીઝમ એક્સેલન્સી એવોર્ડ” થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.
