‘સ્વચ્છતા હી સેવા અભિયાન’માં માત્ર 14 દિવસમાં 32 કરોડથી વધુ લોકો જોડાયાં

નવી દિલ્હીઃ દેશ હાલમાં ‘કચરા મુક્ત ભારત’ થીમ પર ચાલી રહેલા સ્વચ્છતા હી સેવા (એસએચએસ) 2023 અભિયાન સાથે સ્વચ્છતાના પખવાડિયાના તહેવારની ઉજવણી કરી રહ્યો છે. સામૂહિક રીતે એકતા અને દ્રઢતાનું પ્રદર્શન કરતા અને પીએમ નરેન્દ્ર મોદીના સ્વચ્છતા માટેના આહ્વાનમાંથી પ્રેરણા લઈને છેલ્લા 14 દિવસમાં અત્યાર સુધીમાં 32 કરોડથી વધુ લોકોએ રાષ્ટ્રવ્યાપી અભિયાનમાં ભાગ લીધો છે, જેમાં દેશભરમાં દરરોજ સરેરાશ 2.3 કરોડ લોકો ભાગ લે છે.  આ ‘જન આંદોલન’ દેશ માટે પુષ્કળ પરિણામો હાંસલ કરી રહ્યું છે, જેમાં ભારતનાં 75 ટકા ગામડાંઓને ઓડીએફ પ્લસ તરીકે જાહેર કરવાં સામેલ છે, એટલે કે, ઘન કે પ્રવાહી કચરાના વ્યવસ્થાપન માટે વ્યવસ્થા કરવાની સાથે સાથે ગામડાંઓને ખુલ્લામાં શૌચમુક્તનો દરજ્જો જાળવી રાખવાનો પણ સમાવેશ થાય છે. તે સમુદાયો અને સરકારની સ્વચ્છતા અને સ્વચ્છતા પ્રત્યેની અવિરત પ્રતિબદ્ધતાને પણ પ્રકાશિત કરે છે.

આ વર્ષના આ અભિયાનમાં મોટી સંખ્યામાં ભાગીદારી જોવા મળી રહી છે, જેમાં દેશભરમાંથી અત્યાર સુધીમાં માત્ર 14 દિવસમાં 32 કરોડથી વધુ લોકો જોડાયા છે, જેમાં દરરોજ સરેરાશ 2.3 કરોડ લોકો ભાગ લે છે. તેમાંથી લગભગ 15 કરોડ નાગરિકોએ શ્રમદાનમાં સક્રિયપણે ભાગ લીધો હતો અને 3.68 લાખ એસબીએમ પ્રવૃત્તિઓમાં સ્વૈચ્છિક શ્રમનું યોગદાન આપ્યું હતું. આ પ્રયાસોમાં આશરે 5300 દરિયાકિનારાઓની સફાઇ, 4300 નદીકિનારા અને દરિયાકિનારાઓને પુનર્જીવિત કરવા, 10,700થી વધારે વારસાગત કચરાના સ્થળોને ફરીથી પ્રાપ્ત કરવા, 2400 પ્રવાસન અને આઇકોનિક સ્થળોને સુધારવા અને 93,000થી વધારે જાહેર સ્થળોને પુનઃસ્થાપિત કરવાની બાબત સામેલ છે. આ ઉપરાંત, 12,000 થી વધુ જળાશયોની સફાઇ કરવામાં આવી છે, 60,000 થી વધુ સંસ્થાકીય ઇમારતોને પુનર્જીવિત કરવામાં આવી છે, અને લગભગ 47,000 કચરા-સંવેદનશીલ સ્થળોની સફાઇ કરવામાં આવી છે. આ સંખ્યાઓ ઝડપી પરિવર્તન લાવવા માટે અવિરત સમર્પણ અને ‘જન આંદોલન’ ની શક્તિને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

આ વર્ષની ઉજવણીનું સમાપન તા.1 ઓકટોબરના રોજ થશે જ્યારે સમગ્ર સરકાર તેમજ દેશના નાગરિકો ‘એક તારીખ એક ઘંટા એક સાથ’ના ભાગરૂપે વિવિધ સ્થળોએ સ્વચ્છતા અભિયાન હાથ ધરવા માટે સહયોગ આપશે ત્યારે સવારે 10 વાગ્યે નાગરિકોના નેતૃત્વમાં ‘શ્રમદાન ફોર સ્વચ્છતા’ માટે રાષ્ટ્રીય આહવાન અપાયું છે. પીએમનું આ આહ્વાન, સમાજનાં તમામ પાસાંઓમાં સ્વચ્છતાનાં મહત્ત્વને રેખાંકિત કરે છે. પીએમએ ‘મન કી બાત’માં 10 વાગે સ્વચ્છતા માટે 1 કલાક શ્રમદાન માટે અપીલ કરીst તમામ નાગરિકો દ્વારા સામૂહિક રીતે પહેલી ઓક્ટોબર એ બાપુની જયંતીની પૂર્વસંધ્યાએ ‘સ્વચ્છાંજલિ’ હશે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “પહેલી ઓક્ટોબર એટલે કે રવિવારે સવારે 10 વાગે સ્વચ્છતા પર એક મોટું આયોજન થવા જઈ રહ્યું છે. તમે પણ સમય કાઢીને સ્વચ્છતા સાથે જોડાયેલા આ અભિયાનમાં મદદ કરો. તમે આ સ્વચ્છતા અભિયાનમાં તમારી શેરી, પાડોશમાં, કોઈ પાર્ક, નદી, તળાવ કે અન્ય કોઈ જાહેર સ્થળે પણ જોડાઈ શકો છો.”

આ વર્ષના અભિયાનનું એક મહત્વનું પાસું એ છે કે ત્રણ કેન્દ્રીય મંત્રીઓ દ્વારા એસએચએસ અભિયાનનો સંયુક્ત પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો છે, જે પીએમ નરેન્દ્ર મોદીની કલ્પના મુજબ ‘સ્વચ્છ ભારત’ની સિદ્ધિ માટે સરકારના વિવિધ વિભાગોના પ્રયાસોમાં એકતાનું પ્રતીક છે. પરિણામનો અંદાજ એ વાતથી લગાવી શકાય છે કે લોકાર્પણના માત્ર એક અઠવાડિયાની અંદર કેન્દ્રીય જળ શક્તિ મંત્રી શ્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવતે દેશભરમાં 75 ટકા ઓડીએફ પ્લસ ગામોની ઉપલબ્ધિની જાહેરાત કરી હતી.

આ વખતે સ્વચ્છ ભારત મિશન – ગ્રામીણ અને શહેરી વચ્ચેના પ્રયાસોનો સમન્વય કરવા ઉપરાંત સરકારનો સંપૂર્ણ અભિગમ પણ સ્પષ્ટ છે, કારણ કે ‘સ્વચ્છ ભારત’ સુનિશ્ચિત કરવા માટે અન્ય વિવિધ વિભાગો દ્વારા કેટલીક પહેલો હાથ ધરવામાં આવી છે. પર્યટન મંત્રાલયે 108 પસંદગીની સાઇટ્સ પર ટ્રાવેલ ફોર લિએફઇ ફોર ક્લિનિટનેસ કેમ્પેઇન શરૂ કર્યું હતું, માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયે દેશભરના તમામ સિનેમા સ્ક્રીન પર એસએચએસ વીડિયો વગાડવાની ખાતરી આપી છે, જ્યારે ટેલિકોમ વિભાગ તમામ મોબાઇલ નેટવર્ક પર એસએચએસ રિંગટોન વગાડી રહ્યું છે. નાગરિક ઉડ્ડયન વિભાગ અને રેલવે બોર્ડ તમામ એરપોર્ટ અને રેલવે વિસ્તારોમાં એસએચએસ અભિયાનને સમર્થન આપી રહ્યું છે, ત્યારે એએસઆઈએ તમામ મુખ્ય સ્મારકોને એસએચએસ બ્રાન્ડિંગથી ઝગમગાવી દીધા છે. શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગ દેશની તમામ સરકારી અને ખાનગી શાળાઓમાં સ્વચ્છતા પ્રવૃત્તિઓ લાવી રહ્યું છે, જ્યારે ઉચ્ચ શિક્ષણ વિભાગ કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓને સ્વચ્છતાનો સંદેશ ફેલાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી રહ્યું છે.  દરેક વિભાગ તેની પોતાની અનન્ય રીતે એસએચએસ અભિયાનને સમર્થન અને ફાળો આપી રહ્યો છે.

બીજી એક વિશિષ્ટ વિશેષતા એ છે કે આ અભિયાન સ્વચ્છતાના નાયકો – સફાઈમિત્રોના કલ્યાણ માટે પણ કામ કરી રહ્યું છે. તેમના કલ્યાણ માટે આરોગ્ય તપાસણી કેમ્પ અને યોગ શિબિરનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. સમાજના તમામ વર્ગો પણ એસએચએસને મોટી સફળતા બનાવવા માટે આગળ આવી રહ્યા છે. એસએચજીને મોટી સંખ્યામાં એકઠા કરવામાં આવ્યા છે, જેમાંથી ઘણાએ શ્રમદાન માટે ગામોને દત્તક લીધા છે. શાળા-કોલેજોમાં યુવાનોએ પોતાના શહેરો, નગરો અને ગામડાંઓની સફાઈ કરવામાં ખૂબ જ ઉત્સાહ દેખાડ્યો છે, કોલેજોએ પણ ગામડાંઓને દત્તક લીધા છે. વરિષ્ઠ નાગરિકો બીચ, પાર્ક, જાહેર સ્થળોએ શ્રમદાન કરી રહ્યા છે અને સ્વચ્છ સમાજ માટે પોતાનો ભાગ ભજવી રહ્યા છે. ધાર્મિક સ્થળોએ ધર્મગુરૂઓ શ્રમદાન કરાવી રહ્યા છે. ચેમ્બર્સ ઓફ કોમર્સ, રેડ ક્રોસ, વિવિધ વેપાર અને કૃષિ સંસ્થાઓ જેવી વિવિધ સંસ્થાઓ સ્વચ્છતા પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિયપણે સંકળાયેલી છે.

સામૂહિક એકત્રીકરણની પ્રવૃત્તિઓમાં સ્વચ્છતા સંકલ્પ, સ્વચ્છતા રન અને માનવ સાંકળ, કાર્યાલય પરિસર અને તેની આસપાસના વિસ્તારોમાં સ્વચ્છતા અભિયાન (ડીએપીઆરજીના વિશેષ અભિયાન 3.0 સાથે સંકલન), રેલવે ટ્રેક અને સ્ટેશનો, એરપોર્ટની નજીકના વિસ્તારો, પર્યટન સ્થળો/યાત્રાધામો વિશ્વ પર્યટન દિવસ સાથે સમન્વયમાં, એએસઆઈ સ્મારકો/વારસાગત સ્થળો, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, ધોરીમાર્ગો અને તેની આસપાસના વિસ્તારો, પ્રાણી સંગ્રહાલયો, અભયારણ્યો, ઉદ્યાનો, અન્ય ઊંચા પાયાના વિસ્તારોનો સમાવેશ થાય છે. સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિક પ્રતિબંધ અને શૂન્ય કચરાની ઘટનાઓ માટે પ્રતિજ્ઞા લેવી. આ સામૂહિક પ્રયાસોએ આપણા પર્યાવરણને નવજીવન આપ્યું છે, એક સ્વચ્છ, તંદુરસ્ત વાતાવરણનું નિર્માણ કર્યું છે. આ ‘ટીમ ઇન્ડિયા’ની ભાવનાને શ્રદ્ધાંજલિ છે.

તે સ્પષ્ટ છે કે સ્વચ્છતા હી સેવા, 2023 અભિયાને લોકોમાં સ્વૈચ્છિકતા અને સમુદાયની ભાગીદારીની ભાવનાને ફરીથી જીવંત કરી છે. તેણે સ્વચ્છતાને દરેકનો વ્યવસાય બનાવવાના વાર્ષિક અભિયાનનો ઉદ્દેશ પ્રાપ્ત કર્યો છે. આ ઝુંબેશ દર્શાવે છે કે જ્યારે વ્યક્તિઓ, સમુદાયો અને સરકારી એજન્સીઓ સહિયારી દ્રષ્ટિ સાથે જોડાય છે અને ‘સ્વચ્છ ભારત’ મિશન જેવા મિશન તરફ કામ કરે છે, ત્યારે નોંધપાત્ર સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.