રાજ્યોને ખનીજ પર રોયલ્ટી વસૂલવાનો કાનૂની અધિકાર: સુપ્રીમ કોર્ટ
નવી દિલ્હીઃ કોર્ટે ગુરુવારે કેન્દ્ર સરકારને એમ કહીને ફટકો આપ્યો હતો કે રાજ્યોને ખાણો અને ખનિજવાળી જમીનો પર રોયલ્ટી વસૂલવાનો બંધારણ હેઠળ કાયદાકીય (કાનૂની) અધિકાર છે. નવ ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચે 8:1 બહુમતીથી ચુકાદો આપ્યો હતો કે, ખનિજોના બદલામાં ચૂકવવામાં આવતી રોયલ્ટી ટેક્સ નથી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડે પોતાના અને બેન્ચના સાત ન્યાયાધીશો વતી ચુકાદો વાંચતા કહ્યું કે, સંસદને બંધારણની સૂચિ II ની એન્ટ્રી 50 હેઠળ ખનિજ અધિકારો પર કર લાદવાની સત્તા નથી. બંધારણની સૂચિ II ની એન્ટ્રી 50 ખનિજ વિકાસ અને ખનિજ અધિકારો પરના કરને લગતા નિયમો સાથે સંબંધિત છે.
બહુમતીનો ચુકાદો વાંચતા ચીફ જસ્ટિસે કહ્યું હતું કે, 1989માં સર્વોચ્ચ અદાલતની સાત સભ્યોની બંધારણીય બેંચનો ચુકાદો ખોટો હતો જેણે રોયલ્ટીને ટેક્સ ગણાવ્યો હતો. અગાઉ, સુનાવણી શરૂ થતાં, મુખ્ય ન્યાયાધીશે કહ્યું કે, બેન્ચે બે અલગ-અલગ ચુકાદા આપ્યા અને જસ્ટિસ બીવી નાગરત્ના તેનાથી અસંમત હતા. યમુર્તિ નાગરત્નાએ પોતાનો ચુકાદો વાંચતી વખતે કહ્યું હતું કે રાજ્યો પાસે ખાણો અને ખનિજો ધરાવતી જમીન પર ટેક્સ લગાવવાની કાયદાકીય ક્ષમતા નથી.
ખનીજ પર ચૂકવવાપાત્ર રોયલ્ટી એ ખાણ અને ખનિજ (વિકાસ અને નિયમન) અધિનિયમ, 1957 હેઠળ કર છે કે કેમ તે અંગેના અત્યંત વિવાદાસ્પદ મુદ્દા પર બેન્ચે નિર્ણય લીધો હતો અને શું આવી વસૂલાત કરવાની સત્તા માત્ર કેન્દ્ર પાસે છે કે રાજ્યો પાસે પણ છે. આવી પુનઃપ્રાપ્તિ કરવા માટે શું તમને વિસ્તારમાં ખનિજ ધરાવનાર જમીન પર વસૂલાત કરવાનો અધિકાર છે? બંધારણીય બેંચના અન્ય સભ્યોમાં જસ્ટિસ હૃષિકેશ રોય, જસ્ટિસ અભય એસ ઓકા, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા, જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા, જસ્ટિસ ઉજ્જલ ભુઈયા, જસ્ટિસ સતીશ ચંદ્ર શર્મા અને જસ્ટિસ જ્યોર્જ ક્રિસ્ટનો સમાવેશ થાય છે.
