અમદાવાદઃ ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખરે ન્યાય વ્યવસ્થામાં ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર ભાર મૂકતાં કહ્યું હતું કે, “ફોરેન્સિક સાયન્સ અપરાધીઓને ન્યાયનાં માર્ગે અગ્રેસર કરવાનાં સાધનથી વિશેષ છે; તે નિર્દોષતા સ્થાપિત કરવામાં પણ મહત્વપૂર્ણ છે. ” તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે જે સમાજ નિર્દોષ વ્યક્તિનો પોકાર સાંભળી શકતો નથી તે સમાજનું પતન થવાનું નક્કી છે.
ફોરેન્સિક સાયન્સનો ન્યાયના પાયાનો ઉલ્લેખ કરીને ધનખરે જણાવ્યું હતું કે, “ફોરેન્સિક સાયન્સ એ માત્ર ટેકનિકલ ક્ષેત્ર નથી, પરંતુ તે ન્યાયનો પાયો છે. તે સુનિશ્ચિત કરે છે કે અભિપ્રાયો અને હકીકતો અટકળો પર વિજય મેળવે છે તેના કરતાં પુરાવા મોટેથી બોલે છે.”
ફોરેન્સિક વિજ્ઞા ન સત્યને ઉજાગર કરવા અને ન્યાય મળે છે તેની ખાતરી કરવા માટેના સાધનો પ્રદાન કરે છે. તે કાયદાના શાસનને મજબૂત બનાવે છે, જે લોકશાહી મૂલ્યોનો ફુવારો છે. નેશનલ ફોરેન્સિક સાયન્સ યુનિવર્સિટીની ફેકલ્ટી અને વિદ્યાર્થીઓને સંબોધતા ધનખરે ન્યાયની કસુવાવડ અટકાવવા ફોરેન્સિક સાયન્સના અનિવાર્ય સ્વરૂપ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને નોંધ્યું હતું કે, તેનાથી દોષિતોને સજા થાય અને નિર્દોષોનું રક્ષણ થાય તે સુનિશ્ચિત થાય છે.
ફોરેન્સિક સાયન્સ એ ગુનેગારોને ન્યાય અપાવવાનું સાધન છે એટલું જ નહીં, પરંતુ નિર્દોષતા સ્થાપિત કરવામાં પણ મદદ કરે છે. એક સમાજ જે નિર્દોષ વ્યક્તિની રુદન સાંભળી શકતો નથી તે એક એવો સમાજ છે જે નીચે સરકી જવા માટે બંધાયેલો છે!
તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનનું ક્ષેત્ર કાયદાના શાસનમાં નાગરિકોની શ્રદ્ધાને મજબૂત કરવા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ન્યાયની કસુવાવડ સમાજ માટે ખૂબ જ નિરાશાજનક છે અને ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનના ઉપયોગ મારફતે જ તેને ટાળી શકાય છે.
ફોરેન્સિક સાયન્સને બહુમુખી શાખા સ્વરૂપે માન્યતા આપીને શ્રી ધનખરે જણાવ્યું હતું કે, તે આપણા વિશ્વના રહસ્યોને ખોલવાની, આપણા સમુદાયોની સુરક્ષા કરવાની અને આપણા દેશના વિકાસને આકાર આપવાની ચાવી ધરાવે છે.
ફોરેન્સિક સાયન્સ એક બહુમુખી શિસ્ત છે, જે આપણા વિશ્વના રહસ્યોને ખોલવાની, આપણા સમુદાયોની સુરક્ષા કરવા અને આપણા રાષ્ટ્રના વિકાસની દિશાને આકાર આપવાની ચાવી ધરાવે છે.
આબોહવામાં પરિવર્તન અને ઇકોલોજિકલ અધઃપતન જેવા વૈશ્વિક પડકારોનું સમાધાન કરવામાં ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનની મુખ્ય ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડતા ધનખરે જણાવ્યું હતું કે, ફોરેન્સિક વિજ્ઞાન પ્રદૂષણનાં સ્ત્રોતોને ઓળખવા, વન્યજીવનાં શિકાર પર નજર રાખવા અને પર્યાવરણનાં નિયમનોનાં પાલન પર નજર રાખવામાં વિવિધ હકારાત્મક ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
કુદરતી સંસાધનોના બેફામ શોષણ સામે ચેતવણી આપતા ધનખરે ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે આપણા ગ્રહની સુરક્ષાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને તેની જાળવણી અને સુધારણા સુનિશ્ચિત કરવા માટે સામૂહિક પ્રયાસ કરવાની હાકલ કરી હતી. તેમણે વધુમાં નોંધ્યું હતું કે પર્યાવરણીય નુકસાનનું કારણ વૈજ્ઞાનિક રીતે નક્કી કરવાની ક્ષમતા ઉલ્લંઘન કરનારાઓને જવાબદાર ઠેરવવા અને ભવિષ્ય માટે કુદરતી સંસાધનોનું રક્ષણ કરવા માટે આવશ્યક છે.
ફોરેન્સિક સાયન્સ એ માત્ર ટેકનિકલ ક્ષેત્ર નથી, તે ન્યાયનો પાયો છે! તે સુનિશ્ચિત કરે છે કે, અટકળો પર અભિપ્રાયો અને તથ્યોની જીત કરતાં પુરાવા મોટેથી બોલે છે. યુવાન વ્યાવસાયિકોને સરકારી સેવા ઉપરાંતની તકોનું અન્વેષણ કરવા અપીલ કરતા ધનખરે ફોરેન્સિક સાયન્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં વિશાળ અને ઉત્પાદક શક્યતાઓ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કોચિંગ સેન્ટરોમાં દોડાદોડી કરવા અથવા સરકારી નોકરીઓ માટે મહત્ત્વાકાંક્ષાઓને મર્યાદિત ન રાખવાની સલાહ આપી હતી અને કહ્યું હતું કે, “અન્ય ક્ષેત્રોમાં તકો પ્રચંડ અને વધારે ઉત્પાદક છે. તેઓ તમારા કૌશલ્ય, જ્ઞાનની કસોટી કરશે અને નવીનતા અને સંશોધનને વેગ આપશે.”
ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનનો ઉદાહરણ તરીકે ઉપયોગ કરીને ધનાખરે સવાલ ઉઠાવ્યો હતો કે શા માટે આ મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રના નિષ્ણાતો પોતાને સરકારી ભૂમિકાઓ સુધી જ મર્યાદિત રાખશે, જે કારકિર્દીની તકો પર વ્યાપક પરિપ્રેક્ષ્યને પ્રોત્સાહિત કરશે.
તેમણે વિદ્યાર્થીઓ અને વ્યાવસાયિકોને નૈતિકતા અને પ્રામાણિકતાના ઉચ્ચતમ ધોરણોને જાળવવા અપીલ પણ કરી હતી, અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કોઈ પણ ઘટાડાના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે, જેમ કે આતંકવાદીને છટકી જવા દેવા અથવા નિર્દોષ વ્યક્તિને જેલમાં મોકલવા. તેમણે વિનંતી કરી હતી કે, “હંમેશાં સત્યને તમારા કાર્યને માર્ગદર્શન આપવા દો અને ખાતરી કરો કે પૂર્વગ્રહ અને સમાધાન વિના ન્યાય મળે.”
#ForensicScience #JudicialSystem #Justice #JagdipDhankhar #ForensicRole #CriminalJustice #EvidenceBased #LawAndOrder #EnvironmentalProtection #ScientificIntegrity #EthicalStandards #ForensicExperts #LegalSystem #JusticeForAll #CrimePrevention #HumanRights