નવી દિલ્હીઃ ડીપફેક્સ દ્વારા સંચાલિત ખોટી માહિતી વિશે વધતી જતી ચિંતાઓ વચ્ચે કેન્દ્રએ તમામ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મને આઇટી નિયમોનું પાલન કરવાની સલાહ આપી છે. એક માર્ગદર્શિકામાં મધ્યસ્થીઓએ પ્રતિબંધિત સામગ્રી, ખાસ કરીને આઈટી નિયમો હેઠળ નિર્દિષ્ટ કરેલી સામગ્રી, સ્પષ્ટ અને ચોક્કસ રીતે વપરાશકર્તાઓ સુધી પહોંચાડવી જોઈએ તેવું ઈલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજી મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું. આ માર્ગદર્શિકા એક મહિનાની અંદર મધ્યસ્થીઓ સાથે ડિજિટલ ઈન્ડિયા સંવાદ દરમિયાન કેન્દ્રીય ઈલેક્ટ્રોનિક્સ અને આઈટી રાજ્ય મંત્રી રાજીવ ચંદ્રશેખર દ્વારા કરવામાં આવેલી ચર્ચાનો નિષ્કર્ષ છે.
પ્રથમ-રજીસ્ટ્રેશન અને નિયમિત રીમાઇન્ડર તરીકે, ખાસ કરીને, લોગિનના દરેક કિસ્સામાં અને પ્લેટફોર્મ પર માહિતી અપલોડ કરતી વખતે અથવા શેર કરતી વખતે IT નિયમો હેઠળ મંજૂર ન હોય તેવી સામગ્રી, ખાસ કરીને નિયમ 3(1)(b) હેઠળ સૂચિબદ્ધ હોય તે વપરાશકર્તાઓને તેની સેવાની શરતો અને વપરાશકર્તા કરારો સહિતની જાણ કરવી જોઈએ અને તે સમયે વપરાશકર્તાને સ્પષ્ટપણે જાણ કરવી જોઈએ. માર્ગદર્શિકા એ વાત પર ભાર મૂકે છે કે ડિજિટલ મધ્યસ્થીઓએ ખાતરી કરવી જોઈએ કે ઉલ્લંઘનના કિસ્સામાં IPC અને IT એક્ટ 2000 સહિતની દંડની જોગવાઈઓ વિશે વપરાશકર્તાઓને જાણ કરવામાં આવે. વધુમાં, સેવાની શરતો અને વપરાશકર્તા કરારોએ એ વાતને પ્રકાશિત કરવી જોઈએ કે મધ્યસ્થીઓ અથવા પ્લેટફોર્મ્સ સંદર્ભને લાગુ પડતા સંબંધિત ભારતીય કાયદાઓ હેઠળ કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓને કાનૂની ઉલ્લંઘનની જાણ કરવાની જવાબદારી હેઠળ છે.
નિયમ 3(1)(b) IT નિયમોના ડ્યુ ડિલિજન્સ વિભાગની અંદર મધ્યસ્થીઓને તેમના નિયમો, નિયમ ગોપનીયતા નીતિ અને વપરાશકર્તા કરારનો ઉપયોગકર્તાની પસંદગીની ભાષામાં સંચાર કરવાનું ફરજિયાત કરે છે. તેઓ વપરાશકર્તાઓને 11 સૂચિબદ્ધ વપરાશકર્તા નુકસાન અથવા ડિજિટલ મધ્યસ્થીઓ પર પ્રતિબંધિત સામગ્રીથી સંબંધિત કોઈપણ માહિતીને હોસ્ટિંગ, પ્રદર્શિત, અપલોડ, સંશોધિત, પ્રકાશન, પ્રસારણ, સંગ્રહ, અપડેટ અથવા શેર કરવાથી અટકાવવાના વાજબી પ્રયાસોની ખાતરી કરવા માટે પણ બંધાયેલા છે. આ નિયમનો ધ્યેય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે પ્લેટફોર્મ્સ ખોટી માહિતી, ખોટી અથવા ગેરમાર્ગે દોરતી સામગ્રી અને ડીપફેક સહિત અન્યનો ઢોંગ કરતી સામગ્રીને ઓળખે અને તાત્કાલિક દૂર કરે.
રાજય મંત્રી ચંદ્રશેખરે એક મહિનાથી વધુ સમય ફાળવીને ડીપફેક્સના અગ્રેસર મુદ્દાને ઉકેલવા માટે ઉદ્યોગના અગ્રણીઓ સાથે મુખ્ય હિસ્સેદારોની બેઠકો બોલાવી છે. મીટિંગ દરમિયાન, તેમણે તમામ પ્લેટફોર્મ્સ અને મધ્યસ્થીઓ માટે વર્તમાન કાયદા અને નિયમોનું સખતપણે પાલન કરવાની તાકીદને પ્રકાશિત કરી, ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે આઇટી નિયમો ડીપફેકના જોખમને વ્યાપકપણે સંબોધિત કરે છે. તેમણે કહ્યું કે ખોટી માહિતી ઇન્ટરનેટ પર વપરાશકર્તાઓની સલામતી અને વિશ્વાસ માટે ગંભીર ખતરો ઊભો કરે છે. ડીપફેક જે AI દ્વારા સંચાલિત ખોટી માહિતી છે, તે આપણા ડિજિટલ નાગરિકોની સલામતી અને વિશ્વાસ માટેના જોખમને વધારે છે.
ગયા મહિનાની 17મી તારીખે, પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ દેશને ડીપફેકના જોખમો વિશે ચેતવણી આપી હતી અને ઓક્ટોબર 2022 માં સૂચિત IT નિયમોની જોગવાઈઓ વિશે ચેતવણી આપવા અને એપ્રિલ 2023માં જે તમામ સોશિયલ મીડિયા મધ્યસ્થીઓ અને પ્લેટફોર્મ્સ પર 11 ચોક્કસ પ્રતિબંધિત પ્રકારની સામગ્રી મૂકે છે તેમના માટે મંત્રાલયે ભારતીય ઈન્ટરનેટના તમામ હિતધારકો સાથે બે ડિજિટલ ઈન્ડિયા સંવાદો કર્યા હતા