વિશ્વનો સૌથી મોટો લોકશાહી દેશ છે ભારત. આજે ભારતનો 10મો બંધારણ દિવસ છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની પહેલ પર 26 નવેમ્બર, 2015 ના રોજ બંધારણ દિવસની સૌપ્રથમ ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. દર વર્ષે આપણે 26 જાન્યુઆરીએ ભારતીય બંધારણના અમલીકરણની વર્ષગાંઠને પ્રજાસત્તાક દિવસ તરીકે ઉજવીએ છીએ પરંતુ આપણું બંધારણ 26 નવેમ્બરે અપનાવવામાં આવ્યું હતું. ઈતિહાસના પાના વચ્ચે ક્યાંક દટાઈ ગયેલી આ તારીખ વર્ષ 2015માં પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ યાદ કરી હતી. દેશમાં દર વર્ષે 26 નવેમ્બર 2015થી બંધારણ દિવસની ઉજવણી શરૂ થઈ. આ વર્ષે બંધારણને મંજૂર થયાને 75 વર્ષ પૂર્ણ થયા છે.
- 10મા બંધારણ દિવસના કાર્યક્રમો
26 નવેમ્બર 2024ના રોજ 10મા બંધારણ દિવસના અવસરે સંસદના સેન્ટ્રલ હોલમાં ભારતના રાષ્ટ્રપતિની આગેવાની હેઠળ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, પ્રધાનમંત્રી, લોકસભાના સ્પીકરની હાજરીમાં ભવ્ય ઉદ્ઘાટન સમારોહ યોજાશે. અન્ય મહાનુભાવો. આ 26મી નવેમ્બરે દેશભરમાં બંધારણની પ્રસ્તાવનાનું સામૂહિક વાંચન થશે.
- બંધારણ દિવસની ઘોષણા
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 11 ઓક્ટોબર 2015ના રોજ મુંબઈમાં બી.આર. આંબેડકરની પ્રતિમાનો શિલાન્યાસ કરતી વખતે 26 નવેમ્બરને બંધારણ દિવસ તરીકે ઉજવવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. 19 નવેમ્બર 2015 ના રોજ, બંધારણને બહાલી આપ્યાના 65 વર્ષ પછી, ભારત સરકારે ગેઝેટ નોટિફિકેશન દ્વારા જાહેરાત કરી હતી કે, ભારતીય નાગરિકોમાં બંધારણીય મૂલ્યોને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે, ભારત સરકારે દર વર્ષે 26 નવેમ્બરની ઉજવણી કરવાનું નક્કી કર્યું છે. “બંધારણ દિવસ” છે.
- બંધારણ દિવસની ઉજવણીના ઉદ્દેશ્યો
આ દિવસ આપણા મહાપુરુષોના યોગદાનને માન આપવા અને આભાર માનવા માટે ઉજવવામાં આવે છે જેમણે બંધારણ અપનાવ્યું અને તેનો પાયો નાખ્યો. સંવિધાન દિવસની ઉજવણીનો હેતુ એ પણ છે કે જે ભવિષ્યની પેઢી દેશનું શાસન સંભાળશે તે આપણા બંધારણને જાણે, સમજે, તેમાંથી શીખે અને નવા ભારતના નિર્માણમાં યોગદાન આપે. વધુમાં, તેનો હેતુ ભારતીય બંધારણમાં સમાવિષ્ટ મૂળભૂત ફરજો વિશે જાગૃતિ લાવવાનો છે.
- બંધારણની પ્રસ્તાવના ઓનલાઇન
25 નવેમ્બર 2022 ના રોજ, 22 સત્તાવાર ભાષાઓ અને અંગ્રેજીમાં બંધારણની પ્રસ્તાવના વાંચવા માટે એક ઑનલાઇન પોર્ટલ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
- ભારતીય બંધારણની વિશેષતા
ભારતનું બંધારણ વિશ્વનું સૌથી મોટું અને વ્યાપક છે. જ્યારે બંધારણ ઘડવામાં આવ્યું ત્યારે તેમાં 395 લેખો, 22 ભાગો અને 8 સમયપત્રક હતા. તેમાં કુલ શબ્દોની સંખ્યા લગભગ 1,45,000 હતી. આપણા બંધારણનો મુસદ્દો 60 થી વધુ દેશોના બંધારણોના ઊંડા અભ્યાસ અને લાંબી વિચાર-વિમર્શ બાદ તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો. ડ્રાફ્ટ તૈયાર થયા પછી, અંતિમ સ્વરૂપ તૈયાર થાય તે પહેલાં તેમાં 2000થી વધુ સુધારા કરવામાં આવ્યા હતા. ભારતીય બંધારણ એક સ્વરૂપે કઠોર અને બીજા સ્વરૂપે લવચીક છે કારણ કે બંધારણની કેટલીક જોગવાઈઓને સંસદમાં સાદી બહુમતી દ્વારા સુધારી શકાય છે, જ્યારે કેટલીક જોગવાઈઓને બદલવા માટે, બે તૃતીયાંશ બહુમતી સાથે ઓછામાં ઓછા અડધા રાજ્યો સંસદમાં તે માટે વિધાનસભાની પરવાનગી પણ જરૂરી છે.
ભારતીય બંધારણમાં ભારતીય નાગરિકોને મૂળભૂત અધિકારો આપવામાં આવ્યા છે અને તેમના માટે કેટલીક મૂળભૂત ફરજો પણ નિર્ધારિત કરવામાં આવી છે. ભારતીય બંધારણમાં, સત્તાઓ વિધાનસભા, કારોબારી અને ન્યાયતંત્ર વચ્ચે વહેંચાયેલી છે. બંધારણના ઘડવૈયાઓએ તેમની શાણપણ, વિવેકબુદ્ધિ, દૂરંદેશી અને પરિશ્રમ વડે એક સ્વપ્નદ્રષ્ટા અને જીવંત દસ્તાવેજ બનાવ્યો જે એક તરફ આપણા આદર્શો અને આકાંક્ષાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે અને બીજી તરફ તમામ ભારતીયોના ભવિષ્યની રક્ષા કરે છે.