નવી દિલ્હી: રક્ષા મંત્રી રાજનાથ સિંહે ગુરુવારે ‘ચંદ્રયાન-3’ની સફળતા માટે ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ઇસરો), વૈજ્ઞાનિકો અને દેશવાસીઓને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે, સંસ્કૃતિ અને વિજ્ઞાન એકબીજાના વિરોધી નથી, પરંતુ પૂરક છે. ‘ચંદ્રયાન-3ની સફળતા અને અવકાશ ક્ષેત્રે આપણા રાષ્ટ્રની સિદ્ધિઓ વિશેની ચર્ચા’માં લોકસભામાં તેમણે એમ પણ કહ્યું કે, ‘ચંદ્રયાન-3’ની સફળતા એ તમામ લોકો માટે ગર્વની વાત છે જેઓ રાષ્ટ્ર અને રાષ્ટ્રની સિદ્ધિઓ ઉપર ગર્વ કરી રહ્યાં છે.
રાજનાથ સિંહે કહ્યું, “ચંદ્રયાન-3ની સફળતા ચોક્કસપણે અમારા માટે મોટી ઉપલબ્ધિ છે, કારણ કે એક તરફ વિશ્વના મોટા ભાગના વિકસિત દેશો એવા છે, જે આપણા કરતાં વધુ સંસાધનથી સમૃદ્ધ હોવા છતાં ચંદ્ર સુધી પહોંચવા માટે પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, તો બીજી તરફ આપણે ચંદ્ર સુધી પહોંચનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બની ગયા છીએ. ચંદ્રનો દક્ષિણ ધ્રુવ અત્યંત મર્યાદિત સંસાધનો સાથે છે.”
વૈજ્ઞાનિક ચેતનાનો ઉલ્લેખ કરતા સંરક્ષણ મંત્રીએ કહ્યું, “જ્યારે હું અહીં વૈજ્ઞાનિક ચેતના વિશે વાત કરું છું, ત્યારે મારો મતલબ માત્ર કેટલાક વૈજ્ઞાનિક સાધનો વિકસાવવાનો નથી. વૈજ્ઞાનિક ચેતના દ્વારા, મારો મતલબ એ છે કે વૈજ્ઞાનિકતા અને તર્કસંગતતા આપણા વિચારોમાં હોવી જોઈએ, તે આપણા બોલવાના વર્તનમાં હોવી જોઈએ અને તે આપણા સ્વભાવમાં હોવી જોઈએ.
તેમણે કહ્યું, “સંસ્કૃતિ વિના વિજ્ઞાન અધૂરું છે, અને વિજ્ઞાન વિના સંસ્કૃતિ અધૂરી છે.” સંસ્કૃતિ અને વિજ્ઞાન બંને એકબીજા સાથે જોડાયા પછી જ પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. બંને એકબીજાના પૂરક કહી શકાય, કારણ કે બંને માનવતા માટે જરૂરી છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે સંસ્કૃતિ વિના વિજ્ઞાન અધૂરું છે અને વિજ્ઞાન વિના સંસ્કૃતિ, સંસ્કૃતિ અને વિજ્ઞાન બંને એકબીજા સાથે જોડાયા પછી જ પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તેમણે કહ્યું કે બંને એકબીજાના પૂરક કહી શકાય, કારણ કે બંને માનવતા માટે જરૂરી છે.