આર્થિક કંગાળ પાકિસ્તાનની ભારત પાસે મદદની આશા, વેપાર પુનઃ કાર્યરત કરવાની વિચારણા

નવી દિલ્હીઃ પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી ઈશાક ડારે પોતાના દેશથી હજારો કિમી દૂર લંડનમાં કહ્યું હતું કે, અમે ભારત સાથે વેપાર ઉપર ગંભીરતાથી વિચારણા કરીશું. રાજકીય જાણકારોના મતે આર્થિક રીતે કંગાલ થઈ ગયેલા પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રીના આ નિવેદનમાં એક મજબૂરી છુપાયેલી છે, પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા હાલમાં ICUમાં પડી છે અને તેને મટાડવા માટે વેપાર જ એકમાત્ર ‘દવા’ છે. આ જ કારણ છે કે પાકિસ્તાન ભારત સાથે વેપાર કરવા માંગે છે.

ભારતે 5 ઓગસ્ટ, 2019ના રોજ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવી ત્યારે પાકિસ્તાને દ્વિપક્ષીય વેપાર સ્થગિત કરી દીધો હતો. જો કે, પાકિસ્તાન સાથે વેપાર બંધ થવા પાછળ બીજું એક મોટું કારણ હતું. 2019 માં જ, પુલવામા હુમલો ફેબ્રુઆરી મહિનામાં થયો હતો, ત્યારબાદ ભારતે પાકિસ્તાનને આપવામાં આવેલ ‘મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન’ (MFN) દરજ્જો નાબૂદ કર્યો હતો. 14 ફેબ્રુઆરીએ પુલવામા હુમલામાં 40 ભારતીય જવાનો શહીદ થયા હતા. પુલવામા હુમલાને પાકિસ્તાન સ્થિત આતંકવાદી સંગઠન જૈશ-એ-મોહમ્મદે અંજામ આપ્યો હતો. આ હુમલા બાદ ભારતે પાકિસ્તાન પાસેથી ન માત્ર MFN સ્ટેટસ છીનવી લીધું પરંતુ પાડોશી દેશથી આયાત થતા સામાન પર 200 ટકા ટેરિફ પણ લગાવી દીધો. આના કારણે પાકિસ્તાન સાથેના વેપાર સંબંધો સંપૂર્ણ રીતે ખતમ થઈ ગયા. એમએફએન દ્વારા બે દેશો વચ્ચે મુક્ત અને સ્વતંત્ર વેપાર થાય છે.

પાકિસ્તાન ભારતમાંથી કપાસ, ઓર્ગેનિક કેમિકલ, પ્લાસ્ટિક, ડાઈંગ એક્સટ્રેક્ટ, ન્યુક્લિયર રિએક્ટર, બોઈલર, મશીનરી અને મિકેનિકલ ડિવાઈસ જેવી વસ્તુઓ આયાત કરતું હતું. જ્યારે, ભારત પાકિસ્તાનમાંથી ખનિજ ઇંધણ અને તેલ, ફળો અને બદામ, મીઠું, સલ્ફર, પથ્થર અને પ્લાસ્ટરિંગ સામગ્રી, ઓર, સ્લેગ, કાચું ચામડું અને ચામડું જેવી વસ્તુઓની આયાત કરતું હતું.

• પાકિસ્તાન વેપાર કેમ કરવા માંગે છે?

ભલે પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રીએ ભારત સાથે વેપાર અંગે ખુલીને વાત કરી નથી. જો કે તેમના નિવેદન પાછળ ઘણા કારણો છે. પહેલું કારણ એ છે કે પાકિસ્તાનમાં વડાપ્રધાન શાહબાઝ શરીફના નેતૃત્વમાં નવી સરકાર આવી છે, જેણે પોતાની નવી નીતિ પણ રજૂ કરી છે. ભારત સાથે વેપાર કરવા માટે નિરાશાનું એક કારણ પાકિસ્તાનની નબળી અર્થવ્યવસ્થા છે. 2022નું પૂર, વધતી મોંઘવારી અને રાજકીય અસ્થિરતાએ લોકોની મુશ્કેલીઓમાં વધારો કર્યો છે.

અબજો ડોલરની લોન માટે દેશને વારંવાર ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF) અથવા સાઉદી અરેબિયા અને ચીન જેવા મિત્ર દેશોનો સંપર્ક કરવો પડે છે. ભારત સાથેનો વેપાર બંધ થવાને કારણે ઘણા વિદેશી હૂંડિયામણ અનામતનો ઉપયોગ દૂરના દેશોમાંથી માલ આયાત કરવા માટે કરવો પડે છે, જે પહેલાથી જ ઘણો ઓછો છે. આ કારણોસર પાકિસ્તાન ભારત સાથે વેપાર કરવા માટે તલપાપડ છે. જો કે ભારતનું વલણ એકદમ સ્પષ્ટ છે કે, જ્યાં સુધી આતંકવાદ બંધ નહીં થાય ત્યાં સુધી પાકિસ્તાન સાથે વાતચીત સહિતના સંબંધો સામાન્ય નહીં થાય.