ફળો પકવવામાં કેલ્શિયમ કાર્બાઇડના પ્રતિબંધનું પાલન સુનિશ્ચિત કરવા FSSAIએ ફળોના વેપારીઓને ચેતવણી આપી
ફૂડ સેફ્ટી એન્ડ સ્ટાન્ડર્ડ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (FSSAI) એ ખાસ કરીને કેરીની સીઝન દરમિયાન ફળોને કૃત્રિમ રીતે પકવવા માટે કેલ્શિયમ કાર્બાઈડ પરના પ્રતિબંધનું કડક પાલન સુનિશ્ચિત કરવા માટે વેપારીઓ/ફળોના હેન્ડલર્સ/ફૂડ બિઝનેસ ઓપરેટર્સ (FBOs) ને પકાવવાની ચેમ્બરનું સંચાલન કરવા ચેતવણી આપી છે. FSSAI એ રાજ્યો/ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના ખાદ્ય સુરક્ષા વિભાગોને પણ સતર્ક રહેવા અને FSS એક્ટ, 2006 અને તેના હેઠળ બનાવેલા નિયમો/વિનિયમોની જોગવાઈઓ અનુસાર આવા ગેરકાયદેસર વ્યવહારમાં સંડોવાયેલા વ્યક્તિ(વ્યક્તિઓ) સામે ગંભીર પગલાં લેવા અને કડક કાર્યવાહી કરવાની સલાહ આપી રહી છે.
કેલ્શિયમ કાર્બાઈડ, સામાન્ય રીતે કેરી જેવા ફળોને પકવવા માટે વપરાય છે, એસીટીલીન ગેસ છોડે છે જેમાં આર્સેનિક અને ફોસ્ફરસના હાનિકારક ટ્રેસ હોય છે. આ પદાર્થો, જેને ‘મસાલા’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ગંભીર આરોગ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે જેમ કે ચક્કર, વારંવાર તરસ, બળતરા, નબળાઇ, ગળવામાં મુશ્કેલી, ઉલટી અને ચામડીના અલ્સર વગેરે. વધુમાં, એસીટીલીન ગેસ તે સંભાળનારાઓ માટે સમાન જોખમી છે. એવી શક્યતાઓ છે કે કેલ્શિયમ કાર્બાઇડ ઉપયોગ દરમિયાન ફળોના સીધા સંપર્કમાં આવે અને ફળો પર આર્સેનિક અને ફોસ્ફરસના અવશેષો છોડી દે.
આ જોખમોને કારણે ફૂડ સેફ્ટી એન્ડ સ્ટાન્ડર્ડ્સ (વેચાણ પર પ્રતિબંધ અને પ્રતિબંધ) નિયમો, 2011ના રેગ્યુલેશન 2.3.5 હેઠળ ફળો પકવવા માટે કેલ્શિયમ કાર્બાઇડના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે. આ નિયમન સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે, “કોઈ પણ વ્યક્તિ વેચાણ માટે વેચાણના હેતુસર વેચાણના હેતુસર વેચાણ માટે વેચાણ કરી શકશે નહીં, ઓફર કરી શકશે નહીં અથવા તેના પરિસરમાં રાખી શકશે નહીં, જે ફળો એસિટિલિન ગેસના ઉપયોગ દ્વારા કૃત્રિમ રીતે પકવવામાં આવ્યા છે, જેને સામાન્ય રીતે કાર્બાઇડ ગેસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.”
પ્રતિબંધિત કેલ્શિયમ કાર્બાઇડના બેફામ ઉપયોગના મુદ્દાને ધ્યાનમાં રાખીને, એફએસએસએઆઈએ ભારતમાં ફળો પકવવા માટે સલામત વિકલ્પ તરીકે ઇથિલિન ગેસના ઉપયોગની મંજૂરી આપી છે. ઇથિલિન વાયુનો ઉપયોગ પાક, વિવિધતા અને પરિપક્વતાના આધારે 100 પીપીએમ (100 μl/L) સુધીના પ્રમાણમાં કરી શકાય છે. ફળોમાં કુદરતી રીતે જોવા મળતું હોર્મોન ઇથિલિન શ્રેણીબદ્ધ રાસાયણિક અને જૈવરાસાયણિક પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરીને અને તેને નિયંત્રિત કરીને પાકવાની પ્રક્રિયાને નિયંત્રિત કરે છે. ઇથિલિન વાયુ સાથે કાચા ફળોની સારવાર કુદરતી પાકવાની પ્રક્રિયાને ઉત્તેજિત કરે છે જ્યાં સુધી ફળ પોતે જ નોંધપાત્ર માત્રામાં ઇથિલિનનું ઉત્પાદન કરવાનું શરૂ ન કરે.
