સરકારે સીએન્ડડી વેસ્ટના અસરકારક નિકાલ માટે વ્યાપક માર્ગદર્શિકા જાહેર કરી: હરદીપ એસ પુરી
નવી દિલ્હીઃ ભારતીય અર્થતંત્ર માટે બાંધકામ ઉદ્યોગની મહત્તા પર પ્રકાશ પાડતા, આવાસ અને શહેરી બાબતો તથા પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રી હરદીપસિંહ પુરીએ જણાવ્યું હતું કે, નિર્માણ ઉદ્યોગ ભારતમાં સૌથી વધુ ઝડપથી વિકસતા ઉદ્યોગોમાંનો એક છે. તે દેશનો બીજા ક્રમનો સૌથી મોટો રોજગારદાતા છે અને અર્થતંત્રના 250 ક્ષેત્રોમાં આગળ અને પાછળ જોડાણો ધરાવે છે. એક અંદાજ મુજબ 2025 સુધીમાં ભારત વૈશ્વિક સ્તરે ત્રીજું સૌથી મોટું બાંધકામ બજાર ધરાવતું હશે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું. મંત્રી અહીં “બાંધકામ ક્ષેત્રે C&D વેસ્ટના રિસાયક્લિંગ અને ઉપયોગ સાથે તાજેતરના વિકાસ” વિષય પર રાષ્ટ્રીય કાર્યશાળાના ઉદ્ઘાટન સમયે સંબોધન કરી રહ્યા હતા. સુશ્રી મે-એલિન સ્ટેનર, ભારતમાં નોર્વેજીયન રાજદૂત; મનોજ જોશી, સચિવ, આવાસ અને શહેરી બાબતો; અને રાજેશ કુમાર કૌશલ, ડીજી, CPWD આ કાર્યક્રમમાં ઉપસ્થિત મહાનુભાવોમાં સામેલ હતા.
સીપીડબ્લ્યુડી દ્વારા એસઆઈએનટીઈએફ નોર્વેના સહયોગથી આયોજિત આ વર્કશોપમાં કન્સ્ટ્રક્શન સેક્ટરમાં સંકળાયેલા સહભાગીઓને બાંધકામ ઉદ્યોગમાં સીએન્ડડી રિસાયકલની વસ્તુઓના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવાના વિવિધ પાસાઓ પર વિચાર-વિમર્શ કરવાની તક આપવામાં આવી હતી. સીએન્ડડી રિસાયકલ પ્રોડક્ટ્સ/આઇટમ્સના ક્ષેત્રના નિષ્ણાતો તેમના મંતવ્યોના પ્રસાર માટે વર્કશોપમાં સહભાગી થયા છે અને સાતત્યપૂર્ણ વિકાસમાં ઉપરોક્ત ઉત્પાદનોના ઉપયોગના ફાયદાઓથી વાકેફ કરી રહ્યા છે.
આ પ્રસંગે બોલતા પુરીએ જણાવ્યું હતું કે, અમે ખૂબ જ ઝડપથી નિર્મિત પર્યાવરણનું નિર્માણ કરી રહ્યા છીએ. દેશના શહેરીકરણની માગણીઓ અંગેના આંકડાઓને ટાંકીને તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભારતે 2030 સુધીમાં દર વર્ષે આશરે 700-900 મિલિયન ચોરસ મીટર કોમર્શિયલ અને રેસિડેન્શિયલ સ્પેસ ઉમેરવાની જરૂર છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, જો ભારત વર્ષ 2047 સુધીમાં વિકસિત દેશ બનવા જઈ રહ્યું છે, તો માળખાગત સુવિધાઓ અમારી મહત્ત્વાકાંક્ષામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ઘટક બની રહેશે. બાંધકામ ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલી પર્યાવરણીય બાબતો ખાસ કરીને કન્સ્ટ્રક્શન એન્ડ ડિમોલિશન (C&D) કચરાને સ્વીકારતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, બાંધકામ પ્રવૃત્તિમાં વધારો થવા સાથે, C&D કચરાના ઉદ્ભવતા વધુ કાર્યક્ષમ ઉકેલો શોધવા હિતાવહ છે.
ભારતમાં C&D કચરાના પડકારો અને તકો વિશે વાત કરતાં પુરીએ જણાવ્યું હતું કે, બાંધકામ અને તોડી પાડવાનો કચરો વિશ્વના સૌથી મોટા ઘન કચરાના પ્રવાહોમાંનો એક છે. તેમણે કહ્યું કે અંદાજ મુજબ, ભારતમાં બાંધકામ ઉદ્યોગ દર વર્ષે લગભગ 150-500 મિલિયન ટન C&D કચરો પેદા કરે છે. આનાથી મોખરે ઘણા પડકારો આવે છે જેમ કે અનધિકૃત ડમ્પિંગ, નિકાલ માટે જગ્યાનો અભાવ અને બાયોડિગ્રેડેબલ કચરા સાથે અયોગ્ય મિશ્રણ. આ સંદર્ભમાં, તેમણે જણાવ્યું હતું કે, કચરો ઘટાડવા અને કચરો સામગ્રીના રિસાયક્લિંગને ટેકો આપતી તકનીકોની ભારે માંગ છે. સાતત્યપૂર્ણ કચરાના વ્યવસ્થાપન માટે સરકારનાં પ્રયાસો પર પ્રકાશ પાડતા મંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, વર્ષ 2015માં શરૂ કરવામાં આવેલા શહેરી અભિયાનો માળખાગત સુવિધાનાં સર્જન અને સેવા પ્રદાન કરવાની સ્થાયી પદ્ધતિઓ અપનાવવાની સરકારની લીલીઝંડીનાં ઉદાહરણો છે.
ઘન કચરાના વ્યવસ્થાપનના સંબંધમાં પુરીએ જણાવ્યું હતું કે, ઘન કચરાના પ્રસંસ્કરણમાં વર્ષ 2014માં માત્ર 17 ટકાથી વધીને વર્ષ 2024માં 77 ટકાથી વધારે થઈ ગઈ છે. “હવે, અમે આ ક્ષમતાઓને કચરાના વ્યવસ્થાપનના અન્ય સ્વરૂપોમાં સ્થાનાંતરિત કરી રહ્યા છીએ, જેમાં સીએન્ડડી કચરો, પ્લાસ્ટિકનો કચરો, ઇ-વેસ્ટ અને બાયો-હેઝાર્ડસ કચરો સામેલ છે. સરકારે આ મુદ્દાઓ પર વિસ્તૃત માર્ગદર્શિકા જાહેર કરી છે.” તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “અમારી સરકારે સીએન્ડડી કચરાના અસરકારક નિકાલ માટે વેલ્યુ ચેઇનમાં વિસ્તૃત માર્ગદર્શિકા જાહેર કરી છે.”
મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, એમઓએચયુએએ તમામ રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓને દરેક મુખ્ય શહેર/શહેર માટે સીએન્ડડી કચરાના ઉત્પાદન પર ડેટા એકત્રિત કરવાની અને સ્રોત પર સીએન્ડડી કચરાના વિભાજનને પ્રોત્સાહન આપવાની તથા સીએન્ડડી કચરાના સંગ્રહ માટે સંસ્થાકીય વ્યવસ્થા સ્થાપિત કરવાની સલાહ આપી છે. સીએન્ડડી વેસ્ટ પ્રોસેસિંગમાં સરકારની અસરકારકતા પર પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરતા પુરીએ નોંધ્યું હતું કે, એકલા એનસીઆરમાં જ દરરોજ 6,303 ટીપીડી સીએન્ડડી કચરો પેદા થાય છે અને તેમાંથી આશરે 78 ટકા કચરા પર દરરોજ પ્રક્રિયા થાય છે. પોતાના સમાપન વક્તવ્યમાં મંત્રીશ્રીએ હિતધારકોને અનુરોધ કર્યો હતો કે, તેઓ સીએન્ડડી વેસ્ટના અસરકારક ઉપયોગ માટે સરકારને વધુ સારી વ્યૂહરચના ઘડવામાં મદદરૂપ થાય.
