જો કોઈ સમાજ ન્યાયથી વંચિત હોય તો તે સમૃદ્ધ હોવા છતાં તેનું અસ્તિત્વ ખતમ થઈ જાય: રાષ્ટ્રપતિજી
નવી દિલ્હીઃ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુએ CGIAR GENDER ઇમ્પેક્ટ પ્લેટફોર્મ અને ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઑફ એગ્રીકલ્ચરલ રિસર્ચ (ICAR) દ્વારા આયોજિત ‘સંશોધનથી અસર સુધીઃ ન્યાયી અને સ્થિતિસ્થાપક કૃષિ-ખાદ્ય પ્રણાલીઓ તરફ’ વિષય પર આંતરરાષ્ટ્રીય સંશોધન પરિષદનું આજે નવી દિલ્હી (9 ઓક્ટોબર, 2023)માં ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું.
આ પ્રસંગે રાષ્ટ્રપતિએ જણાવ્યું હતું કે, જો કોઈ સમાજ ન્યાયથી વંચિત હોય તો તે સમૃદ્ધ હોવા છતાં તેનું અસ્તિત્વ ખતમ થઈ જાય છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, જ્યારે જાતિના ન્યાયની વાત આવે છે, ત્યારે સૌથી જૂના વિજ્ઞાન તરીકે ઓળખાતી કૃષિ આધુનિક સમયમાં પણ નબળી જોવા મળે છે. તેમણે કહ્યું કે કોવિડ-19 રોગચાળાએ કૃષિ-ખાદ્ય પ્રણાલીઓ અને સમાજમાં માળખાકીય અસમાનતા વચ્ચેના મજબૂત સહસંબંધને પણ આગળ લાવ્યો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે પુરુષોની તુલનામાં, રોગચાળાના વર્ષોમાં મહિલાઓને વધુ નોકરી ગુમાવવી પડી હતી, જેના કારણે સ્થળાંતર થયું હતું.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે વૈશ્વિક સ્તરે, આપણે જોયું છે કે સ્ત્રીઓને લાંબા સમયથી એગ્રી-ફૂડ સિસ્ટમની બહાર રાખવામાં આવી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે તેઓ કૃષિ માળખાના સૌથી નીચા પિરામિડનો મોટો ભાગ બનાવે છે, પરંતુ તેમને નિર્ણય લેનારાઓની ભૂમિકા નિભાવવા માટે સીડી પર ચઢવાની તકથી વંચિત રાખવામાં આવે છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે વિશ્વભરમાં, ભેદભાવપૂર્ણ સામાજિક ધોરણો અને જ્ઞાન, માલિકી, સંપત્તિ, સંસાધનો અને સામાજિક નેટવર્ક્સમાં અવરોધો દ્વારા તેમને પાછળ રાખવામાં આવે છે અને અટકાવવામાં આવે છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, તેમના યોગદાનને માન્યતા આપવામાં આવી નથી, તેમની ભૂમિકા હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગઈ છે અને કૃષિ-ખાદ્ય પ્રણાલીઓની આખી શૃંખલામાં તેમની એજન્સીને નકારી કાઢવામાં આવી છે અને આ વાતાવરણને બદલવાની જરૂર છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભારતમાં, અમે કાયદાકીય અને સરકારી હસ્તક્ષેપો દ્વારા મહિલાઓને વધુ સશક્ત બનાવવાની સાથે તે ફેરફારો જોયા છે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે આધુનિક મહિલાઓ “અબલા” નહીં પરંતુ “સબલા” છે, એટલે કે, લાચાર નહીં પરંતુ શક્તિશાળી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે આપણે માત્ર મહિલાઓના વિકાસની જ નહીં, પરંતુ મહિલા સંચાલિત વિકાસની પણ જરૂર છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આપણી કૃષિ-ખાદ્ય વ્યવસ્થાઓને વધારે ન્યાયી, સર્વસમાવેશક અને સમાન બનાવવી એ માત્ર ઇચ્છનીય જ નથી, પણ આ ગ્રહ અને માનવજાતની સુખાકારી માટે પણ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે આબોહવા પરિવર્તન એ અસ્તિત્વ માટેનો ખતરો છે અને આપણે હવે કાર્યવાહી કરવાની, ઝડપથી કાર્ય કરવાની અને ઝડપથી કાર્ય કરવાની જરૂર છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે જળવાયુ પરિવર્તન, ગ્લોબલ વોર્મિંગ, ઓગળતા બરફના કેપ્સ અને પ્રજાતિઓ લુપ્ત થવાથી ખોરાકના ઉત્પાદનમાં વિક્ષેપ પડી રહ્યો છે અને કૃષિ-ખાદ્ય ચક્ર પણ ટકાઉ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ નથી. તે આબોહવાની ક્રિયામાં અવરોધ ઊભો કરે છે અને ગ્રીનહાઉસ વાયુઓમાં વધારો કરે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે આપણી કૃષિ-ખાદ્ય પ્રણાલીઓ એક વિષચક્રમાં અટવાઈ ગઈ છે અને આપણે આ “ચક્રવ્યૂહ” તોડવાની જરૂર છે. તેમણે એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો કે જૈવવિવિધતામાં વધારો કરવાની અને ઇકોસિસ્ટમને પુનઃસ્થાપિત કરવાની જરૂર છે, જેથી કૃષિ-ખાદ્ય પ્રણાલીઓ મારફતે ખાદ્ય અને પોષકતત્વોની સુરક્ષાની ખાતરી આપી શકાય તેમજ તમામ માટે વધુ સમૃદ્ધ અને સમાન ભવિષ્યની ખાતરી આપી શકાય.
રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે પારિસ્થિતિક દ્રષ્ટિએ ટકાઉ, નૈતિક રીતે ઇચ્છનીય, આર્થિક રીતે સસ્તું અને સામાજિક રીતે વાજબી ઉત્પાદન માટે, અમને સંશોધનની જરૂર છે જે પરિસ્થિતિઓને આ લક્ષ્યો સુધી પહોંચવામાં સક્ષમ બનાવી શકે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આપણે એગ્રિ-ફૂડ સિસ્ટમમાં કેવી રીતે પરિવર્તન લાવી શકાય તેની વ્યવસ્થિત સમજની જરૂર છે. તેમણે કહ્યું કે કૃષિ-આહાર પ્રણાલીઓ સ્થિતિસ્થાપક અને ચપળ હોવી જોઈએ જેથી તેઓ આઘાતો અને વિક્ષેપોનો સામનો કરી શકે અને પૌષ્ટિક અને તંદુરસ્ત આહારને બધા માટે વધુ સુલભ, ઉપલબ્ધ અને સસ્તો બનાવી શકે અને તે વધુ ન્યાયી અને ટકાઉ હોવી જોઈએ. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આગામી ચાર દિવસ દરમિયાન આ સંમેલનમાં તમામ મુદ્દાઓ પર વિચાર કરવામાં આવશે અને કૃષિ-ખાદ્ય પ્રણાલીમાં સકારાત્મક પરિવર્તનનો માર્ગ મોકળો થશે.
