નવી દિલ્હીઃ માહિતી અને પ્રસારણ તથા સંસદીય બાબતોનાં રાજ્ય મંત્રી ડૉ. એલ. મુરુગને ટ્રાઇનાં ચેરમેન અનિલ કુમાર લાહોટીની ઉપસ્થિતિમાં ટ્રાઇ દ્વારા ઇન્ડિયા મોબાઇલ કોંગ્રેસ (આઇએમસી-2024)ની સમાંતરે આયોજિત ‘ઇમર્જિંગ ટ્રેન્ડ્સ એન્ડ ટેકનોલોજીસ ઇન બ્રોડકાસ્ટિંગ સેક્ટર’ પરનાં અડધા દિવસના પરિસંવાદનું ઉદઘાટન કર્યું હતું. માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયનાં સચિવ શ્રી સંજય જાજુ; અને ટ્રાઈના સચિવ શ્રી અતુલકુમાર ચૌધરીનો સમાવેશ થાય છે. આ ઇવેન્ટ ઉદ્યોગમાં તાજેતરની તકનીકી પ્રગતિઓ અને તેમની વધતી જતી અસરની પૃષ્ઠભૂમિમાં યોજવામાં આવી.
ભારતના પ્રસારણ ક્ષેત્રમાં ટેકનોલોજી પરિવર્તન
માહિતી અને પ્રસારણ તથા સંસદીય બાબતોનાં રાજ્ય મંત્રી ડૉ. એલ મુરુગને તેમનાં ઉદઘાટન સંબોધનમાં ભારતનાં પ્રસારણ ક્ષેત્ર પર ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિની પરિવર્તનશીલ અસર પર ભાર મૂક્યો હતો, જેમાં દર્શકો માટે વિષયવસ્તુ મુખ્ય કેન્દ્ર બની હતી. તેમણે સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય ક્ષેત્રોમાં તેમના સમાવેશને સુનિશ્ચિત કરવા માટે નબળાં લોકો માટે પ્રસારણ સેવાઓની સુલભતામાં સુધારો કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.
અમે કન્ટેન્ટ-સંચાલિત અર્થતંત્રમાં રહીએ છીએ અને ભારત કન્ટેન્ટ હબ તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. સોશિયલ મીડિયાના ઉદય સાથે, બ્રોડકાસ્ટિંગે તેની ક્ષિતિજો વિસ્તૃત કરી છે અને સામગ્રી નિર્માતાઓને ફાયદો પહોંચાડવા માટે, ભારત સરકારના માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલય, 5 થી 9 ફેબ્રુઆરી, 2025 દરમિયાન વેવસમિટનું આયોજન કરી રહ્યું છે. આ સમિટમાં, કન્ટેન્ટ ક્રિએટર્સને 27 પડકારોનો લાભ મળશે, જે તેમને રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ પર તેમની પ્રતિભા પ્રદર્શિત કરવાની તક પૂરી પાડશે, જે આખરે રોજગાર સર્જન તરફ દોરી જશે. .તેમણે એવીજીસી (એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ) ક્ષેત્ર પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા, વેપાર-વાણિજ્ય કરવાની સરળતા વધારવા માટે સુવ્યવસ્થિત સિંગલ-વિન્ડો સિસ્ટમ મારફતે ભારતમાં કન્ટેન્ટ ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા જણાવ્યું હતું.
તેમણે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે, કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે તાજેતરમાં 234 નવા શહેરોમાં એફએમ રેડિયો ચેનલોની હરાજી કરવાની મંજૂરી આપી છે, જેનો ઉદ્દેશ સ્થાનિક કન્ટેન્ટને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને રોજગારીની વધુ તકો ઊભી કરવાનો છે. તેમણે આર્થિક વૃદ્ધિ અને સાંસ્કૃતિક પ્રસારમાં બ્રોડકાસ્ટિંગ ક્ષેત્રની ભૂમિકાને મજબૂત કરવા ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિનો લાભ લેવા સરકારની કટિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો, જે તમામ માટે ઉચ્ચ ગુણવત્તાયુક્ત મીડિયા કન્ટેન્ટની સુલભતા સુનિશ્ચિત કરે છે. આ પહેલ વર્ષ 2047 સુધીમાં પ્રધાનમંત્રીનાં વિકસિત ભારતનાં વિઝન સાથે સુસંગત છે.
ડિજિટલ રેડિયો, D2M બ્રોડકાસ્ટિંગ અને 5G પોટેન્શિયલ
માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલય (એમઆઈબી)ના સચિવ શ્રી સંજય જાજુએ તેમના વિશેષ સંબોધનમાં વિકાસલક્ષી નીતિઓને આકાર આપવામાં મંત્રાલયની ભૂમિકા અને પ્રસારણ ક્ષેત્રને સક્ષમ બનાવવા માટેની પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે પોસાય તેવા સામૂહિક સંચાર સાધન તરીકે ડિજિટલ રેડિયોની સંભવિતતા પર ભાર મૂક્યો જે સ્પેક્ટ્રમના ઉપયોગને ઓપ્ટિમાઇઝ કરે છે અને અવાજની વધુ સારી ગુણવત્તા પ્રદાન કરે છે. તેમણે ડાયરેક્ટ-ટુ-મોબાઇલ (ડી2એમ) બ્રોડકાસ્ટિંગના ફાયદાઓની પણ ચર્ચા કરી હતી, જે મોબાઇલ ફોન્સમાં સામગ્રીની ડિલિવરી સીધી રીતે સક્ષમ બનાવે છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આઇઆઇટી કાનપુર અને સાંખ્ય લેબ્સના સહયોગથી જાહેર સેવા પ્રસારણકર્તા પ્રસાર ભારતી હાઇ-પાવર અને લો-પાવર ટ્રાન્સમિટર્સ બંનેનો ઉપયોગ કરીને ડી2એમ ટ્રાયલ કરી રહ્યા છે.
તેમણે 5Gની પરિવર્તનશીલ સંભવિતતા પર પણ વાત કરી હતી, ખાસ કરીને જ્યારે ઓગમેન્ટેડ રિયાલિટી અને વર્ચ્યુઅલ રિયાલિટી જેવી ઇમર્સિવ ટેકનોલોજી સાથે જોડવામાં આવે છે, જે અત્યંત આકર્ષક બ્રોડકાસ્ટિંગ અનુભવ પ્રદાન કરી શકે છે. વધુમાં, તેમણે એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) સેક્ટરમાં નોંધપાત્ર વૃદ્ધિની અપેક્ષા હોવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જે સ્ટાર્ટઅપ કલ્ચરને વેગ આપવાની, સર્જનાત્મકતાને પ્રોત્સાહન આપવાની અને સામગ્રી વપરાશના અનુભવને વધારવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
નિયમનકારી માળખાને મજબૂત બનાવવું
ટ્રાઇના સચિવ શ્રી અતુલકુમાર ચૌધરીએ તેમની પ્રારંભિક ટિપ્પણીમાં ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આજનું પરિસંવાદ આ ક્ષેત્રમાં નવી ચર્ચાઓ અને વિચાર-વિમર્શને પ્રોત્સાહિત કરવાના ટ્રાઇના પ્રયાસોને વેગ આપવા માટે છે, જેમાં તાજેતરના વિકાસને ધ્યાનમાં રાખીને નિયમનકારી માળખામાં જરૂરી ફેરફારોનું સમાધાન કરવામાં આવ્યું છે.
એમએન્ડઇ સેક્ટર 2026 સુધીમાં ₹3.08 ટ્રિલિયનને સ્પર્શશે
ટ્રાઇના ચેરમેન શ્રી અનિલકુમાર લાહોટીએ તેમના મુખ્ય સંબોધનમાં મીડિયા એન્ડ એન્ટરટેઇનમેન્ટ સેક્ટરના નોંધપાત્ર વિકાસના માર્ગ પર ભાર મૂક્યો હતો, જે નવા મીડિયા પ્લેટફોર્મના ઝડપી વિસ્તરણ દ્વારા સંચાલિત 2026 સુધીમાં ₹3.08 ટ્રિલિયન સુધી પહોંચવાની ધારણા છે. તેમણે ઇમર્સિવ ટેકનોલોજીની પરિવર્તનકારી શક્તિ પર ભાર મૂક્યો હતો, જે વધારે આકર્ષક અને ઇન્ટરેક્ટિવ અનુભવ પ્રદાન કરે છે.
તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ડાયરેક્ટ-ટુ-મોબાઇલ (ડી2એમ) બ્રોડકાસ્ટિંગ એક વૈકલ્પિક કન્ટેન્ટ ડિલિવરી ટેકનોલોજી તરીકે ઉભરી રહ્યું છે, જે ઇન્ટરનેટ વિના પણ એક સાથે પ્રસારણની મંજૂરી આપે છે. વધુમાં, તેમણે ડિજિટલ રેડિયોના ફાયદાઓ પર ભાર મૂક્યો હતો, ખાસ કરીને ટેલિવિઝન કનેક્શનનો અભાવ ધરાવતા વિસ્તારોમાં અને ગ્રાહકોના હિતોનું રક્ષણ કરતી દૂરંદેશીપૂર્ણ ભલામણો અને નિયમો પ્રદાન કરવા , સર્વિસ પ્રોવાઇડર્સ માટે લેવલ પ્લેઇંગ ફિલ્ડસુનિશ્ચિત કરવા અને બ્રોડકાસ્ટિંગ ક્ષેત્રના એકંદર વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ટ્રાઇની પ્રતિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો. ટ્રાઇએ તાજેતરમાં જ રાષ્ટ્રીય પ્રસારણ નીતિની રચના માટે તેની ભલામણો પ્રદાન કરી છે.
બ્રોડકાસ્ટિંગની ભાવિ નવીનતાઓની શોધખોળ
આજના પરિસંવાદનો હેતુ વિવિધ પ્રસારણ ઉપયોગના કેસોમાં વ્યવહારિક એપ્લિકેશનો અને નિમજ્જન તકનીકોની પરિવર્તનશીલ સંભવિતતાનું અન્વેષણ કરવાનો છે. વિચાર-વિમર્શને બેક-ટુ-બેક ત્રણ સત્રોમાં વિભાજિત કરવામાં આવે છે.
પ્રથમ સત્ર ‘બ્રોડકાસ્ટિંગ લેન્ડસ્કેપમાં નિમજ્જન ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ’ પર હશે, ત્યારબાદ ‘ડી2એમ અને 5જી બ્રોડકાસ્ટિંગ: તકો અને પડકારો’ વિષય પર સત્ર અને ‘ડિજિટલ રેડિયો ટેકનોલોજીઃ ડિપ્લોયમેન્ટ સ્ટ્રેટેજીસ ઇન ઇન્ડિયા’ વિષય પર છેલ્લું સત્ર શરૂ થશે.
આ સત્રોમાં વક્તાઓમાં સંચાર ક્ષેત્ર, ટેલિવિઝન અને રેડિયો બ્રોડકાસ્ટિંગ બિરાદરોના ટેકનોલોજી નિષ્ણાતો, ઉપકરણ અને નેટવર્ક ઉત્પાદકો, ટેકનોલોજી જાયન્ટ્સ અને સરકારનો સમાવેશ થાય છે. આ પરિસંવાદમાં ૧૦૦ થી વધુ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સહભાગીઓ ભાગ લઈ રહ્યા છે.