નવી દિલ્હીઃ ભારતે ઉત્પાદન વધારવા, ભારતીય ચા માટે વિશિષ્ટ બ્રાન્ડ બનાવવા અને ચા ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા પરિવારોના કલ્યાણને સુનિશ્ચિત કરવા માટે ઘણા પગલાં લીધા છે. લગભગ 1350 M. Kgs ઉત્પાદન સાથે ભારત 2મો સૌથી મોટો ચા ઉત્પાદક અને સૌથી મોટો કાળી ચા ઉત્પાદક દેશ છે અને સ્થાનિક જરૂરિયાતો અને નિકાસ જવાબદારીઓને પહોંચી વળવા માટે આત્મનિર્ભર છે. ભારત કાળી ચાનો સૌથી મોટો ઉપભોક્તા પણ છે અને વિશ્વના કુલ ચાના વપરાશના લગભગ 18% વપરાશ કરે છે. ભારતીય ચા વિવિધ સ્થળોએ નિકાસ કરવામાં આવે છે અને મોટી સંખ્યામાં સ્થાનિક ગ્રાહકોને પૂરી પાડવા ઉપરાંત તે 4થો સૌથી મોટો ચા નિકાસકાર છે. ભારતીય ચા ઉદ્યોગ 1.16 મિલિયન કામદારોને પ્રત્યક્ષ રોજગારી આપે છે અને એટલી જ સંખ્યામાં લોકો તેની સાથે પરોક્ષ રીતે સંકળાયેલા છે.
નાના ચા ઉત્પાદકો એ ઊભરતું ક્ષેત્ર છે જે કુલ ઉત્પાદનમાં લગભગ 52% ફાળો આપે છે. હાલમાં સપ્લાય ચેઇનમાં લગભગ 2.30 લાખ જેટલા નાના ચા ઉત્પાદકો હાજર છે. ટી બોર્ડ દ્વારા ભારત સરકારે 352 સ્વસહાય જૂથ (SHG), 440 ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠન (FPO) અને 17 ખેડૂત ઉત્પાદક કંપનીઓ (FPCs)ની રચનામાં મદદ કરી હતી. ગુણવત્તાયુક્ત ઉપાડ, ક્ષમતા નિર્માણ, ધસારો પાક વ્યવસ્થાપન વગેરે માટે STGs સાથે વિવિધ સેમિનાર/આદાનપ્રદાન કરવામાં આવે છે. ઉદ્યોગસાહસિકો અને બેરોજગાર યુવાનોને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે મીની ચાની ફેક્ટરીઓની સ્થાપના કરવામાં આવી રહી છે.
ટી બોર્ડે ઉત્પાદકો પૂરા પાડવામાં આવતા લીલા પાંદડાઓની કિંમત નક્કી કરવા માટે પ્રાઇસ શેરિંગ ફોર્મ્યુલા માટે ટેન્ડર બહાર પાડ્યું હતું જે વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિથી મોટી સંખ્યામાં લોકોને લાભ કરશે. તે પ્રક્રિયા હેઠળ છે. નાના ચા ઉત્પાદકોને વધુ સારી કિંમતની અનુભૂતિ અને માહિતીની દ્રષ્ટિએ મદદ કરવા માટે એક મોબાઇલ એપ્લિકેશન “ચાય સહયોગ” પણ વિકસાવવામાં આવી રહી છે. ટી બોર્ડે તેમની આજીવિકા અને શિક્ષણની જરૂરિયાતોને સુધારવા માટે “નાના ચા ઉત્પાદકોના વોર્ડને શિક્ષણ સ્ટાઈપેન્ડની સહાય”ની યોજના ઘડી હતી. વર્ષ 2022-23 દરમિયાન, જાન્યુઆરી, 2023 સુધી, આ ઘટક માટે રૂ. 3.25 કરોડનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું જેમાં 2845 નંગને ફાયદો થયો હતો.
ભારતીય ચાની નિકાસ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં મજબૂત સ્પર્ધા કરી રહી છે અને પોતાના માટે એક વિશિષ્ટ સ્થાન બનાવવામાં સક્ષમ છે. 2022-23 દરમિયાન, ભારતીય ચાની નિકાસ વિવિધ ભૌગોલિક-રાજકીય, ભૌગોલિક-આર્થિક અને લોજિસ્ટિકલ પડકારો હોવા છતાં $883 મિલિયનના નિર્ધારિત લક્ષ્યાંકના 95% કરતાં વધુ હાંસલ કરે તેવી અપેક્ષા છે. માર્કેટ ઇન્ટેલિજન્સ રિપોર્ટ્સ અને ખાસ કરીને રૂઢિચુસ્ત ચાની આયાત કરતા દેશો જેવા કે ઇરાક, સીરિયા, સાઉદી આરબ, ચાની નિકાસમાં વધુ વધારો કરવાની શક્યતાઓ શોધવા માટે વિદેશમાં ભારતીય મિશનની મદદથી વિવિધ ખરીદનાર-વિક્રેતા મીટનું આયોજન કરવામાં આવે છે. રશિયા વગેરે મલેશિયા માટે પણ BSM હતું. ચાની નિકાસ માટે RoTDEP દર ટી બોર્ડની સતત સમજાવટના આધારે અગાઉ રૂ.3.60 પ્રતિ કિલોગ્રામની સરખામણીમાં 6.70 પ્રતિ કિલોગ્રામની વધેલી મર્યાદા સાથે વધારવામાં આવ્યો છે.
વર્તમાન નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન ડિસેમ્બર, 2022 સુધી, ચાની નિકાસમાં 188.76 મિલિયન કિલોગ્રામ વોલ્યુમ નોંધાયું હતું અને તેની સાથે 641.34 મિલિયન યુએસડીની મૂલ્ય પ્રાપ્તિ થઈ હતી, જે વોલ્યુમમાં 33.37 એમ. કિગ્રાનો વધારો (21.47% Y-o-Y વધારો) અને મૂલ્યમાં 70.93 મિલિયન યુએસડી (12.43% Y-o-Y વધારો)નો વધારો થયો હતો.
દાર્જિલિંગની ચા એ ભારતની પ્રખ્યાત ઉત્પાદોમાંની એક છે જે પ્રથમ GI નોંધાયેલ છે. તે દાર્જિલિંગ જિલ્લાના પહાડી વિસ્તારમાં 87 ચાના બગીચાઓમાં ફેલાયેલ છે. ચાના બગીચાઓમાં 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરની 70% થી વધુ ઝાડીઓ છે અને આ રીતે ઉત્પાદકતા પર અસર કરે છે. હાલમાં દાર્જિલિંગ ચાનું ઉત્પાદન 6-7 M.Kgsની રેન્જમાં છે. નેપાળ ચાની સસ્તી આયાતના પડકાર સહિત દાર્જિલિંગ ચા ઉદ્યોગની ચિંતાઓને દૂર કરવા માટે, ટી બોર્ડ દ્વારા દાર્જિલિંગ ચા ઉદ્યોગના હિતધારકો સાથે સમિતિની રચના કરવામાં આવી છે અને તે સંભવિત ઉકેલો શોધી રહી છે.
ટી બોર્ડ અને મંત્રાલય દ્વારા સસ્તી આયાતી ચાની કઠોર ગુણવત્તાની ચકાસણી માટે વિવિધ પગલાં લેવામાં આવી રહ્યા છે. ટી બોર્ડે “ટી ડેવલપમેન્ટ એન્ડ પ્રમોશન સ્કીમ, 2021-26″માં વધુ સુધારા સૂચવ્યા છે જેમાં ચા ઉદ્યોગના એકંદર લાભ માટે ઘણા ઘટકોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. વિતરણ અને લાભાર્થીઓની ઓળખમાં પારદર્શિતા લાવવા માટે, “સર્વિસ પ્લસ પોર્ટલ” હેઠળ એક ઓનલાઈન મિકેનિઝમ લાગુ કરવામાં આવી છે.
