નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્રીય ઉપભોક્તા બાબતો, ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ રાજ્ય મંત્રી, સાધ્વી નિરંજન જ્યોતિએ રાજ્યસભામાં એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં માહિતી આપી હતી કે, સરકાર ઘરેલુ ઉપલબ્ધતા વધારવા અને ખાદ્યાન્નની કિંમતો અંકુશમાં લેવા માટે સમયાંતરે વિવિધ પગલાં લે છે. આ પગલાંઓમાં, અન્ય બાબતોની સાથે-સાથે, કિંમતોને ઘટાડવા માટે બફરમાંથી મુક્તિ, સ્ટોક મર્યાદા લાદવી, સંગ્રહખોરીને રોકવા માટે એકમો દ્વારા જાહેર કરાયેલા સ્ટોક પર દેખરેખ તેમજ આયાત ડ્યુટીને તર્કસંગત બનાવવા, આયાત ક્વોટામાં ફેરફાર, કોમોડિટીની નિકાસ પર પ્રતિબંધો વગેરે જેવા વેપાર નીતિના સાધનોમાં જરૂરી ફેરફારોનો સમાવેશ થાય છે.
દેશની એકંદર ખાદ્ય સુરક્ષાનું સંચાલન કરવા અને ખાદ્યાન્નના વધતા ભાવને નિયંત્રિત કરવા માટે સરકારે 13મી મે 2022ના રોજ ઘઉંની નિકાસ નીતિમાં ફેરફાર કરીને ભારતીય દુરુમ ઘઉંની નિકાસને પ્રતિબંધિત કરવા માટે 13મી મે 2022ના રોજ મફતમાંથી પ્રતિબંધિત શ્રેણીમાં અને 12મી જુલાઈ, 2022થી ઘઉંની નિકાસ નીતિમાં સુધારો કર્યો હતો. લોટ (ઘઉં)ની નિકાસ ઘઉંની પર આંતર-મંત્રાલય સમિતિ (IMC)ની ભલામણને આધિન છે. તદુપરાંત, ટુકડા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે અને બાસમતી સિવાયના ચોખા પર 20% નિકાસ ડ્યુટી લાદવામાં આવી છે. 9મી સપ્ટેમ્બર, 2022. કેન્દ્રએ ઓપન માર્કેટ ડિસ્પોઝલ સ્કીમ (ઓએમએસએસ) હેઠળ 30 લાખ મેટ્રિક ટન ઘઉંનો જથ્થો ઉતારવાનો અને રાજ્ય સરકારો, કેન્દ્રીય ભંડાર, નેશનલ કન્ઝ્યુમર કોઓપરેટિવ ફેડરેશન (NCCF), નેશનલ એગ્રીકલ્ચરલ કોઓપરેટિવ માર્કેટિંગ ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયા લિ. (નાફેડ), રાજ્ય સહકારી મંડળો/ ફેડરેશન વગેરેને વેચાણ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે.
સ્થાનિક પ્રાપ્યતા વધારવા અને કઠોળના ભાવને સાધારણ કરવા માટે, તુવેર અને અડદની આયાત 31.03.2024 સુધી ‘ફ્રી કેટેગરી’ હેઠળ રાખવામાં આવી છે અને 31.03.2024 સુધી મસુર પરની આયાત શુલ્ક ઘટાડીને શૂન્ય કરવામાં આવી છે. તુવેરના સંદર્ભમાં સંગ્રહખોરી અને પ્રતિબંધિત વેપાર પ્રથાઓને રોકવા માટે સરકારે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આવશ્યક ચીજવસ્તુ અધિનિયમ, 1955 હેઠળ તુવેરના સ્ટોકહોલ્ડરો દ્વારા સ્ટોક ડિસ્ક્લોઝર લાગુ કરવા અને સ્ટોકનું નિરીક્ષણ અને ચકાસણી કરવા માટે નિર્દેશ જારી કર્યો છે. પ્રાઈસ સપોર્ટ સ્કીમ (PSS) અને પ્રાઈસ સ્ટેબિલાઈઝેશન ફંડ (PSF) બફરમાંથી ચણા અને મગનો સ્ટોક સતત ભાવને નિયંત્રિત કરવા માટે બજારમાં બહાર પાડવામાં આવે છે અને કલ્યાણકારી યોજનાઓ માટે રાજ્યોને પણ સપ્લાય કરવામાં આવે છે.
ડુંગળીના ભાવમાં અસ્થિરતાને સ્થિર કરવા માટે, સરકારે પ્રાઇસ સ્ટેબિલાઇઝેશન ફંડ (PSF) હેઠળ રવી-2022ના પાકમાંથી રેકોર્ડ 2.51 લાખ મેટ્રિક ટનની ખરીદી કરી અને સપ્ટેમ્બર, 2022 અને જાન્યુઆરી, 2023 દરમિયાન મુખ્ય વપરાશ કેન્દ્રોમાં મુક્ત કરી છે.
ખાદ્યતેલની કિંમતોને અંકુશમાં રાખવા માટે સરકારે ક્રૂડ પામ ઓઈલ, ક્રૂડ સોયાબીન ઓઈલ અને ક્રૂડ સનફ્લાવર ઓઈલ પરની બેઝિક ઈમ્પોર્ટ ડ્યુટી ઘટાડીને શૂન્ય કરી દીધી છે અને આ તેલ પર એગ્રી-સેસ ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે. રિફાઈન્ડ સોયાબીન ઓઈલ અને રિફાઈન્ડ સનફ્લાવર ઓઈલ પરની બેઝિક ડ્યુટી અગાઉના 32.5% થી ઘટાડીને 17.5% કરવામાં આવી છે અને રિફાઈન્ડ પામ ઓઈલ પર બેઝિક ડ્યુટી 17.5% થી ઘટાડીને 12.5% કરવામાં આવી છે. સરકારે રિફાઈન્ડ પામ ઓઈલની આયાતને પણ ‘ફ્રી’ શ્રેણી હેઠળ રાખી છે.