નવી દિલ્હીઃ ભારત સરકારે, તેના રાષ્ટ્રીય નિર્ધારિત યોગદાન (NDC) ના ભાગ રૂપે, ઉત્સર્જનની તીવ્રતામાં 33 ટકા ઘટાડાનું લક્ષ્ય નિર્ધારિત કર્યું છે અને પરિવહન ક્ષેત્ર આ કાર્યમાં નોંધપાત્ર ઘટાડાની સંભાવના ધરાવતા મુખ્ય ક્ષેત્રોમાંનું એક હશે. ભારત સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત સૌથી મહત્વપૂર્ણ પરિવહન ઉત્સર્જન ઘટાડવાની વ્યૂહરચનાઓમાંની એક નૂર ટ્રાફિકમાં ભારતીય રેલ્વેનો હિસ્સો વર્તમાન 35-36 ટકાથી વધારીને 2030 સુધીમાં 45 ટકા કરવાનો હતો.
ભારતીય રેલ્વેએ ઘણી ચેનલો દ્વારા આબોહવા પરિવર્તન સામે લડવામાં ભારતના NDCsના યોગદાનમાં ભારતીય રેલવેની કેટલાક માધ્યમોમાં મહત્વની ભૂમિકા રહી છે. ભારતીય રેલ્વેએ જમીન આધારિત નૂર ટ્રાફિકમાં ભારતીય રેલ્વેનો એકંદર હિસ્સો વર્તમાન 36% થી વધારીને 2030 સુધીમાં 45% કરવા માટે ગ્રીન ટ્રાન્સપોર્ટ માટે સંકલિત અભિગમ અપનાવ્યું છે. ભારતીય રેલ્વે સમગ્ર દેશમાં સમર્પિત ફ્રેઈટ કોરિડોર (DFCs) સ્થાપી રહી છે. પ્રોજેક્ટના પ્રથમ તબક્કામાં 30 વર્ષના સમયગાળામાં ઉત્સર્જનમાં લગભગ 457 મિલિયન ટનનો ઘટાડો થવાની ધારણા છે. તેના ઉર્જા મિશ્રણમાં પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જાનો હિસ્સો વધારવામાં આવશે.
રેલ્વે ડીઝલ અને ઇલેક્ટ્રિક ટ્રેક્શન બંને માટે તેની ઊર્જા કાર્યક્ષમતામાં વધુ સુધારો કરશે, જેનાથી દેશમાં GHG ઉત્સર્જન ઘટશે. PAT યોજના રેલવે ક્ષેત્રમાં લાગુ કરવામાં આવશે. ટ્રેક્શન ડીઝલ ઇંધણમાં ઉપયોગ કરવા માટે બાયોફ્યુઅલનું 5 ટકા મિશ્રણ. 2030 સુધીમાં પાણીના ઉપયોગની કાર્યક્ષમતામાં 20 ટકાનો સુધારો કરવામાં આવશે. કાર્બન શોષણ વધારવા માટે વૃક્ષારોપણ કરવામાં આવશે. વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ અને પ્રદૂષણ નિયંત્રણ પર ભાર મૂકવામાં આવશે.
ભારતીય રેલ્વેના વિકાસમાં પર્યાવરણીય ટકાઉપણું હાંસલ કરવા માટે સંસાધનો અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના સંચાલનમાં ગ્રીન ઈમારતો, ઔદ્યોગિક એકમો અને અન્ય સંસ્થાઓના સંબંધમાં સારી પદ્ધતિઓ અપનાવવામાં આવશે. ભારતીય રેલ્વેએ તેના તમામ રેલ્વે ટ્રેકનું વિદ્યુતીકરણ પૂર્ણ કરીને 2030 સુધીમાં શૂન્ય કાર્બન ઉત્સર્જક બનવાનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે.
ભારતીય રેલ્વેએ પર્યાવરણ વ્યવસ્થાપન અંગેની તેની પહેલોને સુવ્યવસ્થિત કરવા માટે ઊર્જા કાર્યક્ષમતા વ્યવસ્થાપન, નવીનીકરણીય અને વૈકલ્પિક ઉર્જા સ્ત્રોતો, જળ સંરક્ષણ, વનીકરણ, જળ વ્યવસ્થાપન અને ગ્રીન સર્ટિફિકેશન જેવા કેટલાક પગલાં લીધાં છે. ભારતીય રેલ્વે તેની કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટને ધીમે ધીમે ઘટાડવાની અને 2030 સુધીમાં ચોખ્ખા શૂન્ય કાર્બન ઉત્સર્જનના લક્ષ્યને પૂર્ણ કરવાની યોજના ધરાવે છે. ભારતીય રેલ્વે તેના કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટને ઘટાડવા માટે તેની ઉર્જાની જરૂરિયાતો મુખ્યત્વે નવીનીકરણીય ઉર્જા સ્ત્રોતોમાંથી પૂરી કરશે.
2029-30 સુધીમાં નવીનીકરણીય ઉર્જા ક્ષમતા સ્થાપનની અપેક્ષિત જરૂરિયાત 30 GW આસપાસ હશે. ભારતીય રેલવેએ ઓગસ્ટ, 2022 સુધીમાં 142 મેગાવોટ સોલર રૂફટોપ ક્ષમતા અને 103.4 મેગાવોટ પવન ઉર્જા સ્થાપિત કરી છે. નેટ-શૂન્ય ઉત્સર્જન માટેની ભારતીય રેલ્વેની અન્ય વ્યૂહરચનાઓમાં તેના રૂટના વિદ્યુતીકરણ માટે બહુ-પાંખીય અભિગમ અપનાવવો, ડીઝલથી ઇલેક્ટ્રિક ટ્રેક્શન પર સ્વિચ કરવું, ઉર્જા કાર્યક્ષમતાને પ્રોત્સાહન આપવું, સમર્પિત ફ્રેટ કોરિડોરનું નિર્માણ અને રેલ્વે સ્થાપનોનું ગ્રીન સર્ટિફિકેશન વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતીય રેલ્વે પહેલેથી જ 65,141 RKM (80.61%) ના કુલ BG નેટવર્કમાંથી 52,508 RKM નું વીજળીકરણ કરી ચૂક્યું છે. 100% વીજળીકરણ સાથે, વીજળીની માંગ 2019-20માં 21 BU થી વધીને 2029-30 સુધીમાં લગભગ 72 BU થશે. હંમેશની જેમ વ્યવસાયને અનુરૂપ, 2029-30 સુધીમાં કાર્બન ઉત્સર્જન 60 મિલિયન ટન થવાનો અંદાજ છે જે ભારતીય રેલ્વે દ્વારા અપનાવવામાં આવેલા વિવિધ પગલાં દ્વારા ઘટાડવામાં આવશે.
