નવી દિલ્હીઃ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ આજે ગ્રેટર નોઈડાના ઈન્ડિયા એક્સ્પો સેન્ટર એન્ડ માર્ટ ખાતે આયોજિત ઈન્ટરનેશનલ ડેરી ફેડરેશન વર્લ્ડ ડેરી સમિટ 2022નું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. સભાને સંબોધતા વડાપ્રધાને ખુશી વ્યક્ત કરી કે, આજે ડેરીની દુનિયાના તમામ મહાનુભાવો ભારતમાં એકઠા થયા છે. વિશ્વ ડેરી સમિટ વિચારોના આદાન-પ્રદાન માટે એક મહાન માધ્યમ બનવા જઈ રહી છે. “ડેરી ક્ષેત્રની સંભવિતતા માત્ર ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાને વેગ આપે છે, પરંતુ વિશ્વભરના કરોડો લોકો માટે આજીવિકાનો મુખ્ય સ્ત્રોત પણ છે.”
ભારતીય ડેરી પ્રણાલીની બીજી વિશિષ્ટ વિશેષતા સમજાવતા, પીએમએ પુનરોચ્ચાર કર્યો કે ભારતમાં ડેરી સહકારીનું આટલું વિશાળ નેટવર્ક છે, અને સમગ્ર વિશ્વમાં આવું ઉદાહરણ બીજે ક્યાંય જોવા મળતું નથી. આ ડેરી સહકારી મંડળીઓ દેશના બે લાખથી વધુ ગામડાઓમાં લગભગ બે કરોડ ખેડૂતો પાસેથી દિવસમાં બે વખત દૂધ એકત્ર કરે છે અને તેને ગ્રાહકો સુધી પહોંચાડે છે. સમગ્ર પ્રક્રિયામાં કોઈ વચેટિયા નથી અને ગ્રાહકો પાસેથી 70 ટકાથી વધુ નાણાં સીધા ખેડૂતોના ખિસ્સામાં જાય છે. “સમગ્ર વિશ્વમાં આ ગુણોત્તર અન્ય કોઈ દેશમાં નથી.”
પીએમના મતે અન્ય એક વિશિષ્ટ વિશેષતા એ છે કે સ્વદેશી જાતિઓ અનેક પ્રતિકૂળ સંજોગોનો સામનો કરી શકે છે. તેમણે ગુજરાતના કચ્છ પ્રદેશની બન્ની ભેંસની મજબૂત ભેંસની જાતિનું ઉદાહરણ આપ્યું. તેમણે ભેંસની અન્ય જાતિઓ જેવી કે મુર્રાહ, મહેસાણા, જાફરાબાદી, નિલી રવિ અને પંઢરપુરી વિશે પણ વાત કરી, ગાયની જાતિઓમાં, તેમણે ગીર, સાહિવાલ, રાઠી, કાંકરેજ, થરપારકર અને હરિયાણાનો ઉલ્લેખ કર્યો.
બીજી એક વિશિષ્ટ લાક્ષણિકતા તરીકે, પીએમએ ડેરી ક્ષેત્રે મહિલાઓની શક્તિ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, ભારતના ડેરી ક્ષેત્રના કર્મચારીઓમાં મહિલાઓનું 70% પ્રતિનિધિત્વ છે. “મહિલાઓ ભારતના ડેરી ક્ષેત્રની વાસ્તવિક આગેવાનો છે.” “માત્ર આટલું જ નહીં, ભારતમાં ડેરી સહકારી સંસ્થાઓના ત્રીજા ભાગથી વધુ સભ્યો મહિલાઓ છે.” સાડા આઠ લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુ, ડેરી ક્ષેત્ર ઘઉં અને ચોખાના સંયુક્ત મૂલ્ય કરતાં વધુ છે. આ બધું ભારતની મહિલા શક્તિ દ્વારા સંચાલિત છે.
સરકારે 2014થી ભારતના ડેરી ક્ષેત્રની સંભાવનાને વધારવા માટે અવિરતપણે કામ કર્યું છે. આનાથી દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો થયો છે અને ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થયો છે. “ભારતે 2014માં 146 મિલિયન ટન દૂધનું ઉત્પાદન કર્યું હતું. તે હવે વધીને 210 મિલિયન ટન થઈ ગયું છે. એટલે કે લગભગ 44 ટકાનો વધારો.” તેમણે એ પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે વૈશ્વિક સ્તરે 2 ટકાના ઉત્પાદન વૃદ્ધિની તુલનામાં, ભારત દૂધ ઉત્પાદન વૃદ્ધિ દર 6 ટકાથી વધુના સ્તરે છે.
નરેન્દ્ર મોદીએ જણાવ્યું હતું કે સરકાર બ્લેન્ક્ડ ડેરી ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવવા પર કામ કરી રહી છે જ્યાં ઉત્પાદન વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવાની સાથે ક્ષેત્રોના પડકારોનો સામનો કરવામાં આવી રહ્યો છે. ખેડૂતો માટે વધારાની આવક, ગરીબોનું સશક્તિકરણ, સ્વચ્છતા, રસાયણ મુક્ત ખેતી, સ્વચ્છ ઊર્જા અને પશુઓની સંભાળ આ ઇકોસિસ્ટમમાં એકબીજા સાથે જોડાયેલી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે ગામડાઓમાં હરિયાળી અને ટકાઉ વૃદ્ધિના શક્તિશાળી માધ્યમ તરીકે પશુપાલન અને ડેરીને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે. રાષ્ટ્રીય ગોકુલ મિશન, ગોબરધન યોજના, ડેરી સેક્ટરનું ડિજીટાઈઝેશન અને પશુઓનું સાર્વત્રિક રસીકરણ જેવી યોજનાઓ સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિક પર પ્રતિબંધ જેવા પગલાઓ તે દિશામાં પગલાં છે.
આધુનિક ટેક્નોલોજીના ઉપયોગ પર ભાર મૂકતા વડાપ્રધાને કહ્યું કે ભારત ડેરી પ્રાણીઓનો સૌથી મોટો ડેટાબેઝ બનાવી રહ્યું છે અને ડેરી ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા દરેક પ્રાણીને ટેગ કરવામાં આવી રહ્યા છે. “અમે પ્રાણીઓની બાયોમેટ્રિક ઓળખ કરી રહ્યા છીએ. અમે તેનું નામ રાખ્યું છે – પશુ આધાર.” તેમણે કહ્યું કે આ ક્ષેત્રે તાજેતરના સમયમાં 1000થી વધુ સ્ટાર્ટઅપ્સ જોયા છે. તેમણે ગોબરધન યોજનાની પ્રગતિ વિશે પણ વાત કરી અને કહ્યું કે ઉદ્દેશ્ય એવી પરિસ્થિતિ સુધી પહોંચવાનો છે કે જ્યાં ડેરી પ્લાન્ટ ગોબરમાંથી પોતાની વીજળી ઉત્પન્ન કરે. પરિણામે ખાતર ખેડૂતોને પણ મદદ કરશે.