નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્રીય આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રી ડૉ.મનસુખ માંડવિયાએ માતૃત્વ મૃત્યુ રેશિયો (એમએમઆર)ને અસરકારક રીતે ઘટાડવામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિની પ્રશંસા કરી અને ટ્વીટમાં કહ્યું હતું કે, 2014-16માં 130 થી 2018-20માં 97 પ્રતિ લાખ જન્મદીઠ માતૃ મૃત્યુના રેશિયોમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. ગુણવત્તાયુક્ત માતૃત્વ અને પ્રજનન સંભાળ સુનિશ્ચિત કરવા માટે સરકારની વિવિધ આરોગ્યસંભાળ પહેલોએ MMRને ઘટાડવામાં ઘણી મદદ કરી છે.
રજિસ્ટ્રાર જનરલ ઓફ ઈન્ડિયા (RGI) દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા MMR પરના સ્પેશિયલ બુલેટિન મુજબ, ભારતનો માતૃ મૃત્યુ રેશિયો (MMR) અદભૂત 6 પોઈન્ટ વધુ સુધર્યો છે અને હવે તે 97/ લાખ જન્મદીઠ છે. મેટરનલ મોર્ટાલિટી રેશિયો (એમએમઆર)એ 100,000 જન્મ દીઠ આપેલા સમયગાળા દરમિયાન માતાના મૃત્યુની સંખ્યા તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.
સેમ્પલ રજિસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ (એસઆરએસ)માંથી મેળવેલા આંકડા મુજબ, દેશમાં 2014-2016માં 130, 2015-17માં 122, 2016-18માં 113, 2017-19માં 103 અને 2017-19માં એમએમઆરમાં પ્રગતિશીલ ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. આ હાંસલ કરવા પર, ભારતે 100/લાખ કરતાં ઓછા જન્મદીઠના MMR માટે રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય નીતિ (NHP) લક્ષ્યાંક સિદ્ધ કર્યો છે અને 2030 સુધીમાં MMR 70/ લાખ કરતાં ઓછા જન્મદીઠના SDG લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે યોગ્ય માર્ગ પર છે.
સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ (SDG) લક્ષ્યાંક હાંસલ કરનારા રાજ્યોની સંખ્યાના સંદર્ભમાં ઉત્કૃષ્ટ પ્રગતિ થઈ છે જે સંખ્યા હવે છથી વધીને આઠ થઈ ગઈ છે જેમાં કેરળ (19), ત્યારબાદ મહારાષ્ટ્ર (33), પછી તેલંગાણા (43) છે. અને આંધ્રપ્રદેશ (45), ત્યારબાદ તમિલનાડુ (54), ઝારખંડ (56), ગુજરાત (57) અને છેલ્લે કર્ણાટક (69) છે.
2014થી, રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશન (NHM) હેઠળ, ભારતે સુલભ ગુણવત્તાયુક્ત માતૃત્વ અને નવજાત સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરવા અને અટકાવી શકાય તેવા માતા મૃત્યુને ઘટાડવા માટે એક નક્કર પ્રયાસ કર્યો છે. રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશનએ આરોગ્યસંભાળ સેવાઓની જોગવાઈને સુનિશ્ચિત કરવા માટે નોંધપાત્ર રોકાણ કર્યું છે, ખાસ કરીને ઉલ્લેખિત MMR લક્ષ્યોને પૂર્ણ કરવા માટે માતાના આરોગ્ય કાર્યક્રમોના અસરકારક અમલીકરણ માટે. “જનની શિશુ સુરક્ષા કાર્યક્રમ” અને “જનની સુરક્ષા યોજના” જેવી સરકારી યોજનાઓમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે અને સુરક્ષા માતૃત્વ આશ્વાસન’ (સુમન) જેવી વધુ ખાતરીપૂર્વકની અને સન્માનજનક સેવા વિતરણ પહેલમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રી સુરક્ષા માતૃત્વ અભિયાન (PMSMA) ખાસ કરીને ઉચ્ચ જોખમી સગર્ભાવસ્થાઓને ઓળખવા અને તેમના યોગ્ય વ્યવસ્થાપનની સુવિધા પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવા માટે વખાણવામાં આવે છે. આનાથી અટકાવી શકાય તેવા મૃત્યુદર ઘટાડવા પર નોંધપાત્ર અસર પડી હતી. LaQshya અને મિડવાઇફરી પહેલો તમામ સગર્ભા સ્ત્રીઓને પ્રસૂતિની પસંદગીને સુનિશ્ચિત કરીને સન્માનજનક અને ગૌરવપૂર્ણ રીતે ગુણવત્તાયુક્ત સંભાળને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરે છે.
MMR રેશિયો સફળતાપૂર્વક ઘટાડવાના ભારતના ઉત્કૃષ્ટ પ્રયાસો 2030ના નિર્ધારિત સમય પહેલા MMR 70 કરતા ઓછા SDG લક્ષ્ય હાંસલ કરવા અને આદરપૂર્વક માતૃત્વ સંભાળ પૂરી પાડતા રાષ્ટ્ર તરીકે જાણીતા બનવા માટે આશાવાદી દૃષ્ટિકોણ પ્રદાન કરે છે.