મતદાનના બદલામાં વળતર અને પ્રલોભનની સંભાવના લાંચ/ભ્રષ્ટાચાર સમાનઃ ચૂંટણીપંચ
નવી દિલ્હીઃ ભારતના ચૂંટણી પંચે રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારો દ્વારા તેમની સૂચિત લાભાર્થી યોજનાઓ માટે વિવિધ સર્વેની આડમાં મતદારોની વિગતો માંગતી પ્રવૃત્તિઓને ગંભીરતાથી લેવામાં આવી છે, જે લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની કલમ 123 (1) હેઠળ લાંચની ભ્રષ્ટ પ્રથા છે. તેમાં નોંધ્યું છે કે, “કેટલાક રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારો એવી પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત રહ્યા છે જે કાયદેસરના સર્વેક્ષણો અને ચૂંટણી પછીની લાભાર્થીલક્ષી યોજનાઓ માટે વ્યક્તિઓની નોંધણી કરવાના પક્ષપાતી પ્રયાસો વચ્ચેની રેખાઓને ઝાંખી પાડે છે.”
કમિશને, હાલમાં ચાલી રહેલી સામાન્ય ચૂંટણીઓ 2024 માં વિવિધ ઉદાહરણો ધ્યાનમાં લેતા, આજે તમામ રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય રાજકીય પક્ષોને ચૂંટણી પછી કોઈ પણ જાહેરાત/સર્વેક્ષણ/એપ્લિકેશન મારફતે લાભાર્થીલક્ષી યોજનાઓમાં વ્યક્તિઓની નોંધણી કરાવવાની હોય તેવી કોઈ પણ પ્રવૃત્તિઓથી તાત્કાલિક બંધ કરવા અને ટાળવા એડવાઈઝરી જારી કરી છે.
પંચે જણાવ્યું હતું કે ચૂંટણી પછીના લાભો માટે નોંધણી કરાવવા માટે વ્યક્તિગત મતદાતાઓને આમંત્રિત કરવા/બોલાવવાનું કાર્ય મતદાર અને સૂચિત લાભ વચ્ચે વન-ટુ-વન ટ્રાન્ઝેક્શનલ રિલેશનશિપની જરૂરિયાતની છાપ ઊભી કરી શકે છે અને તે ચોક્કસ રીતે મતદાન માટે ક્વિડ-પ્રો-ક્વો વ્યવસ્થા ઊભી કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે, જેના કારણે પ્રલોભન થાય છે.
કમિશને સામાન્ય અને સામાન્ય ચૂંટણી વચનો સ્વીકાર્યતાના ક્ષેત્રમાં હોય છે તે વાતનો સ્વીકાર કરતી વખતે નોંધ્યું હતું કે નીચેના કોષ્ટકમાં ઉલ્લેખિત આ પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ અધિકૃત સર્વેક્ષણો અને રાજકીય લાભ માટેના કાર્યક્રમોમાં લોકોને દાખલ કરવાના પક્ષપાતી પ્રયાસો વચ્ચેના તફાવતને અસ્પષ્ટ કરે છે, જ્યારે આ તમામને કાયદેસરની સર્વેક્ષણ પ્રવૃત્તિઓ અથવા સંભવિત વ્યક્તિગત લાભો સાથે સંબંધિત સરકારી કાર્યક્રમો અથવા પક્ષના એજન્ડા વિશે માહિતી આપવાના પ્રયત્નો તરીકે માસ્કરેડ કરવામાં આવે છે.
પંચે તમામ જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારીઓને આદેશ આપ્યો છે કે તેઓ કાયદાકીય જોગવાઈઓની અંદર આવી કોઈ પણ જાહેરાતો સામે યોગ્ય કાર્યવાહી કરે, જેમ કે લોક પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની કલમ 127એ, લોક પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની કલમ 123 (1) અને કલમ 171 (બી) આઈપીસી.
