દિલ્હી : “દેશમાં 1.6 લાખથી વધારે પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્રો (પીએમકેએસકે) કાર્યરત છે, જેમાં દરેક બ્લોકમાં એકથી વધારે કેન્દ્રો છે. પીએમકેએસકેની પાછળનો ઉદ્દેશ આ પ્રકારનાં 2 લાખથી વધારે કેન્દ્રોનું ‘વન-સ્ટોપ શોપ’ નેટવર્ક ઊભું કરવાનો છે, જેથી ખેડૂતોને ખેતી અને કૃષિ પદ્ધતિઓ વિશેનાં તેમનાં જ્ઞાનમાં વધારો કરવા માટે ગુણવત્તાયુક્ત સુનિશ્ચિત ઉત્પાદનો મળી શકે.” ડો.મનસુખ માંડવિયાએ દેશભરના 1.60 લાખ પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્ર (પીએમકેએસકે) ખાતે વિવિધ રાજ્યોના 3000થી વધુ ખેડૂતો સાથે વર્ચ્યુઅલ સંવાદ કરતાં આ વાત કરી હતી. ખેડૂતો આંધ્રપ્રદેશ, બિહાર, ગુજરાત, મધ્ય પ્રદેશ, કર્ણાટક, રાજસ્થાન અને ઉત્તરાખંડ રાજ્યના હતા. વર્ચ્યુઅલ સંવાદ સત્ર દરમિયાન રાજ્ય કક્ષાનાં મંત્રી (સીએન્ડએફ) શ્રી ભગવંત ખુબા પણ ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.
ડો. માંડવિયાએ જણાવ્યું હતું કે, કૃષિ માટે આઉટરીચ પ્રવૃત્તિઓ, નવા અને કૃષિ ક્ષેત્રમાં જ્ઞાન વિકસાવવા માટે જાગૃતિ વધારવા, સંવાદ ખેડૂત સમુદાય સાથે, કૃષિ યુનિવર્સિટીઓ દ્વારા પ્રવૃત્તિઓનું વિસ્તરણ માટે ટૂંક સમયમાં પીએમકેએસકેને કેન્દ્રીય કેન્દ્ર બનાવવામાં આવશે. “આ માત્ર ખાતરો, ઉપકરણો વગેરે માટેનું જ આઉટલેટ નથી. આ સંસ્થા ખેડૂતોના કલ્યાણ માટેની સંસ્થા છે.” તેમણે જણાવ્યું હતું કે, પીએમકેએસકે ટૂંક સમયમાં જ એક સંસ્થા બનશે, નહીં કે તમામ કૃષિ અને કૃષિ સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ માટે ફક્ત વન-સ્ટોપ સેન્ટર.
કેન્દ્રીય મંત્રીએ ખેડૂતોને નેનો યુરિયા, નેનો ડીએપીનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા અને પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા અને રાસાયણિક ખાતરોને બદલે વૈકલ્પિક અને જૈવિક ખાતરોનો ઉપયોગ કરવા તરફ વળ્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “ચાલો આપણે આગામી રવી સિઝનમાં રાસાયણિક ખાતરોના ઉપયોગમાં 20 ટકાનો ઘટાડો કરવાનો પ્રયાસ કરીએ અને તેના સ્થાને વૈકલ્પિક/જૈવિક ખાતરો લાવીએ.” તેમણે જણાવ્યું હતું કે અભ્યાસોએ સ્પષ્ટપણે દર્શાવ્યું છે કે રસાયણો, ખાતરો, જંતુનાશકો વગેરેના વધતા જતા ઉપયોગ દ્વારા પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે માનવ આરોગ્ય અને સુખાકારી પર પ્રતિકૂળ અસર જોવા મળી છે. આ સંદર્ભમાં ડૉ. માંડવિયાએ પ્રધાનમંત્રી પ્રણામ (પીએમ પ્રોગ્રામ ફોર રિસ્ટોરેશન, અવેરનેસ, નરિશમેન્ટ એન્ડ એમિલિયોરેશન ઑફ મધર અર્થ) યોજના પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. આ યોજનાનો હેતુ રાજ્યોને વૈકલ્પિક ખાતરો અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરીને રાસાયણિક ખાતરોનો ઉપયોગ ઘટાડવાનો છે.
ડો.માંડવિયાએ ખેડૂતોને ચેતવણી પણ આપી હતી કે તેઓ ખેડૂતો અને કૃષિ માટેના યુરિયા અને ખાતરોને બિન-કૃષિ ઉપયોગ માટેના ઉદ્યોગો તરફ વાળવાનું બંધ કરે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “ખેડૂતો માટે ઔદ્યોગિક ઉપયોગ માટેના યુરિયાના ડાયવર્ઝન સામે શૂન્ય સહિષ્ણુતા છે. અમે આ પ્રવૃત્તિઓ માટે જવાબદાર જણાતા લોકો માટે કડક પગલાં લીધાં છે.”
ડો.માંડવિયાએ જણાવ્યું હતું કે, ”કૃષિ સમૃદ્ધિ મહોત્સવ’ આ વર્ષે ઓક્ટોબરમાં મલ્ટિ-લેટરલ અને મલ્ટી-મિનિસ્ટ્રીયલ આઉટરીચ માટે મિશન મોડ અભિગમમાં યોજાશે. કેન્દ્રીય કૃષિ, રસાયણ અને ખાતર, ગ્રામીણ વિકાસ વગેરે મંત્રાલયો દ્વારા વિવિધ પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન સમગ્ર દેશમાં કરવામાં આવશે.
મંત્રી સાથે વાતચીત કરનારા ખેડૂતોએ પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્રો દ્વારા અપાતી સેવાઓનો ઉપયોગ કરવાના પોતાના અનુભવો જણાવ્યા હતા. ગુજરાતના પંકજ ભાઈએ જણાવ્યું હતું કે, “પીએમકેએસકેએ ખરેખર અમને એક ઓરડાની નીચે બિયારણ, ખાતર અને દવા જેવા ઇનપુટ્સ મેળવવાનો લાભ આપ્યો છે, જે અગાઉ અમારા માટે ઉપલબ્ધ ન હતો. અગાઉ, અમારે વિવિધ દુકાનોમાંથી આ સેવાઓ અને સુવિધાઓ મેળવવા માટે લાંબા અંતરની મુસાફરી કરવી પડતી હતી. ઇફ્કો નવી ટેક્નોલૉજીનો કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો તે અંગે નિદર્શનો પણ યોજે છે, અને આપણાં ખેતરોમાં જંતુનાશકોનો છંટકાવ કરવામાં અમને મદદ કરે છે.” કર્ણાટકના રેડિયોલોજિસ્ટ ડૉ. રંગનાથ, જેમણે ખેતી માટે પોતાનો વ્યવસાય છોડી દીધો હતો, તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “પીએમકેએસકે જમીન અને પાણી માટે પરીક્ષણ સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં મદદ કરે છે, અને ખેડૂતોને તે સુવિધા કેન્દ્રો સાથે જોડવામાં મદદ કરે છે. તે ખેડૂતોમાં સારી કૃષિ પદ્ધતિઓ વિશે જાગૃતિ લાવવામાં પણ મદદ કરે છે.”
બિહારનાં શ્રવણ કુમારે કહ્યું હતું કે, “પીએમકેએસકે બ્લોક/જિલ્લા સ્તરે રિટેલર્સની નિયમિત ક્ષમતાનું નિર્માણ સુનિશ્ચિત કરે છે. તે નજીકના વિસ્તારોના ખેડૂતો માટે તેમના અનુભવો સાથે વાતચીત કરવા અને વહેંચવા માટે એક સમુદાય તરીકે પણ કાર્ય કરે છે.”
આ બેઠકમાં ખાતર વિભાગનાં સચિવ રજત કુમાર મિશ્રા, એ નીરજા, અધિક સચિવ (સીએન્ડએફ) તથા રસાયણ અને ખાતર મંત્રાલયનાં વરિષ્ઠ અધિકારીઓ પણ ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.
