નવી દિલ્હીઃ ભારતના 22મા કાયદા પંચે ભારત સરકારને “બિન-નિવાસી ભારતીયો અને ભારતના વિદેશી નાગરિકો સાથે સંબંધિત વૈવાહિક મુદ્દાઓ પરનો કાયદો” શીર્ષક સાથેનો અહેવાલ નંબર 287 સુપરત કર્યો છે. ભારતના કાયદા પંચને તપાસ માટે વિદેશ મંત્રાલય તરફથી બિન-નિવાસી ભારતીયોના લગ્ન નોંધણી બિલ, 2019 (એનઆરઆઈ બિલ, 2019) પર સંદર્ભ મળ્યો હતો, જે કાયદા અને ન્યાય મંત્રાલયના કાનૂની બાબતોના વિભાગ દ્વારા પ્રાપ્ત થયો હતો.
એનઆરઆઈ બિલ, 2019 સહિત ત્વરિત વિષય-બાબત સાથે સંબંધિત કાયદાનો ઊંડાણપૂર્વકનો અભ્યાસ કર્યા પછી, કમિશનનો વિચારપૂર્વકનો અભિપ્રાય છે કે સૂચિત કેન્દ્રીય કાયદો ભારતીય નાગરિકો સાથે ભારતીય મૂળના એનઆરઆઈ તેમજ ભારતીય મૂળના વિદેશી નાગરિકોના લગ્નને લગતા તમામ પાસાઓને પહોંચી વળવા માટે પૂરતો વ્યાપક હોવો જોઈએ. આ પ્રકારનો કાયદો માત્ર બિનનિવાસી ભારતીયોને જ નહીં, પરંતુ નાગરિકતા અધિનિયમ, 1955ની કલમ 7એ હેઠળ નિર્ધારિત ‘ઓવરસીઝ સિટિઝન્સ ઓફ ઇન્ડિયા’ (ઓસીઆઈ)ની વ્યાખ્યામાં આવતી વ્યક્તિઓને પણ લાગુ પાડવો જોઈએ. વધુમાં એવી પણ ભલામણ કરવામાં આવે છે કે એનઆરઆઈ/ઓસીઆઈ અને ભારતીય નાગરિકો વચ્ચેના તમામ લગ્નોનું ભારતમાં ફરજિયાત રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું જોઈએ.
ઉપરોક્ત વ્યાપક કેન્દ્રીય કાયદામાં છૂટાછેડા, જીવનસાથીની જાળવણી, બાળકોની કસ્ટડી અને જાળવણી, એનઆરઆઈ /ઓસીઆઈ પર સમન્સ, વોરંટ અથવા ન્યાયિક દસ્તાવેજોની સેવા વગેરે અંગેની જોગવાઈઓનો પણ સમાવેશ થવો જોઈએ. વધુમાં, એવી પણ ભલામણ કરવામાં આવે છે કે પાસપોર્ટ એક્ટ, 1967માં જરૂરી સુધારા દાખલ કરવાની જરૂર છે, જેથી વૈવાહિક દરજ્જાની જાહેરાત, જીવનસાથીના પાસપોર્ટને અન્ય સાથે જોડવા અને બંને પતિ-પત્નીના પાસપોર્ટ પર મેરેજ રજિસ્ટ્રેશન નંબરનો ઉલ્લેખ કરવાનો આદેશ આપી શકાય. તદુપરાંત, સરકારે રાષ્ટ્રીય મહિલા આયોગ અને ભારતમાં મહિલા રાજ્ય આયોગ તથા વિદેશમાં બિનસરકારી સંગઠનો અને ભારતીય સંગઠનોના સહયોગથી એનઆરઆઈ/ઓસીઆઈ સાથે વૈવાહિક સંબંધો બાંધવા જઈ રહેલી મહિલાઓ અને તેમના પરિવારો માટે જાગૃતિ કાર્યક્રમો યોજવા જોઈએ.