નવી દિલ્હીઃ રાષ્ટ્રપતિ ભવન, ભારતના રાષ્ટ્રપતિનું કાર્યાલય અને નિવાસસ્થાન, રાષ્ટ્રનું પ્રતીક છે અને લોકોનો અમૂલ્ય વારસો છે. લોકો માટે તેને વધુ સુલભ બનાવવા માટે સતત પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. રાષ્ટ્રપતિ ભવનના વાતાવરણને ભારતીય સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો અને નૈતિકતાનું પ્રતિબિંબિત કરવા માટે સતત પ્રયાસ કરવામાં આવ્યા છે. તદનુસાર, રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ રાષ્ટ્રપતિ ભવનના બે મહત્વપૂર્ણ હૉલ – ‘દરબાર હૉલ’ અને ‘અશોક હૉલ’નું નામ બદલીને અનુક્રમે ‘ગણતંત્ર મંડપ’ અને ‘અશોક મંડપ’ રાખ્યાં છે.
‘દરબાર હૉલ’ એ રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારોની રજૂઆત જેવા મહત્વપૂર્ણ સમારોહ અને ઉજવણીનું સ્થળ છે. ‘દરબાર’ શબ્દ ભારતીય શાસકો અને અંગ્રેજોની અદાલતો અને એસેમ્બલીઓનો સંદર્ભ આપે છે. ભારત પ્રજાસત્તાક બન્યા પછી, એટલે કે ‘ગણતંત્ર’ બાદ તેની સુસંગતતા ખતમ થઈ ગઈ છે. ‘ગણતંત્ર’ની વિભાવના પ્રાચીન સમયથી ભારતીય સમાજમાં ઊંડે ઊંડે છે, તેથી ‘ગણતંત્ર મંડપ’ નામ આ સ્થળ માટે ઉપયુક્ત નામ છે.
‘અશોક હૉલ’ મૂળ તો બોલરૂમ હતો. ‘અશોક’ શબ્દનો અર્થ છે તે વ્યક્તિ જે “તમામ દુઃખોથી મુક્ત” છે અથવા “કોઈપણ દુ:ખથી વંચિત” છે. ઉપરાંત, ‘અશોક’ એ સમ્રાટ અશોકનો ઉલ્લેખ કરે છે, જે એકતા અને શાંતિપૂર્ણ સહઅસ્તિત્વનું પ્રતીક છે. ભારતના પ્રજાસત્તાકનું રાષ્ટ્રીય પ્રતીક એ સારનાથથી અશોકનો સિંહ મુખ્ય છે. આ શબ્દ અશોક વૃક્ષનો પણ ઉલ્લેખ કરે છે જેનું ભારતીય ધાર્મિક પરંપરાઓ તેમજ કળા અને સંસ્કૃતિમાં ઊંડું મહત્વ છે. ‘અશોક હૉલ’નું નામ બદલીને ‘અશોક મંડપ’ રાખવાથી ભાષામાં એકરૂપતા આવે છે અને અંગ્રેજીકરણના નિશાન દૂર થાય છે, જ્યારે ‘અશોક’ શબ્દ સાથે સંકળાયેલા મુખ્ય મૂલ્યોને જાળવી રાખી શકાય છે.