ટીબી-વિરોધી દવાઓની કોઈ અછત નથી, પુરતો જથ્થો ઉપલબ્ધઃ કેન્દ્ર સરકાર

નવી દિલ્હીઃ ભારતમાં ટીબી વિરોધી દવાઓની અછતનો આરોપ લગાવતા અને નેશનલ ટીબી એલિમિનેશન પ્રોગ્રામ (એનટીઇપી) હેઠળ આ પ્રકારની દવાઓની અસરકારકતા પર સવાલ ઉઠાવતા કેટલાક મીડિયા અહેવાલો આવ્યા છે.  સ્ટોકમાં ટીબી-વિરોધી દવાઓની ઉપલબ્ધતા વિશે કોઈ ચોક્કસ માહિતી વિના, આવા અહેવાલો અસ્પષ્ટ અને ખોટી રીતે માહિતી આપનારા છે.

ડ્રગ સેન્સિટિવ ટ્યુબરક્યુલોસિસની સારવારમાં 4 એફડીસી (ઇસોનિયાઝિડ, રીફામ્પિસિન, એથામ્બુટોલ અને પાયરાઝિનામાઇડ) તરીકે ઉપલબ્ધ ચાર દવાઓમાંથી બે મહિનાનો સમાવેશ થાય છે, ત્યારબાદ 3 એફડીસી (ઇસોનિયાઝિડ, રિફામ્પિસિન અને એથામ્બુટોલ) તરીકે ઉપલબ્ધ ત્રણ દવાઓના બે મહિનાનો સમાવેશ થાય છે. આ બધી દવાઓ છ મહિના અને તેથી વધુના પૂરતા જથ્થા સાથે ઉપલબ્ધ છે.

મલ્ટિ ડ્રગ રેઝિસ્ટન્ટ ટીબીની સારવારની પદ્ધતિમાં સામાન્ય રીતે ચાર મહિનાની 7 દવાઓ (બેડાક્વિલિન, લેવોફ્લોક્સાસિન, ક્લોફાઝિમિન, આઇસોનિઆઝિડ, એથામ્બુટોલ, પાયરાઝિનામાઇડ અને ઇથિઓનામાઇડ)નો સમાવેશ થાય છે, ત્યારબાદ પાંચ મહિનાની 4 દવાઓ (લેવોફ્લોક્સાસિન, ક્લોફાઝાઇમાઇન, પાયરાઝિનામાઇડ અને એથામ્બુટોલ)નો સમાવેશ થાય છે. ઔષધ પ્રતિરોધક ટીબી ધરાવતા લગભગ 30 ટકા લોકોમાં સાઇક્લોસેરીન અને લાઇનઝોલિડની જરૂર પડે છે.

NTEP હેઠળ કેન્દ્રીય સ્તરે ટીબી વિરોધી દવાઓ અને અન્ય સામગ્રીની પ્રાપ્તિ, સંગ્રહ, સ્ટોકની જાળવણી અને સમયસર વિતરણ કરવામાં આવે છે. દુર્લભ પરિસ્થિતિઓમાં, રાજ્યોને રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશન (NHM) હેઠળ બજેટનો ઉપયોગ કરીને મર્યાદિત સમયગાળા માટે સ્થાનિક રીતે થોડી દવાઓ ખરીદવા વિનંતી કરવામાં આવી હતી જેથી વ્યક્તિગત દર્દીની સંભાળને અસર ન થાય. મહારાષ્ટ્ર પહેલેથી જ કેન્દ્રીય રીતે સાયક્લોસરીન ટેબ્લેટ્સ ખરીદી ચૂક્યું છે. થોડા રાજ્યોએ જિલ્લાઓને પ્રાપ્તિ સોંપી છે; તદનુસાર, જિલ્લાઓએ જ્યાં જરૂરિયાત હોય ત્યાં ખરીદી કરી છે.

રાજ્યમાં ટીબી વિરોધી દવાઓના સ્ટોક પોઝિશનની સ્થિતિ મહારાષ્ટ્ર, જે સંબંધિત મીડિયા અહેવાલોમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે તે આ પ્રમાણે છે (સ્ત્રોત: નિ-ક્ષય ઔષધિ)

ડ્રગ નામ                                         ઉપલબ્ધ સ્ટોકની Qty મહારાષ્ટ્ર (UOM- CAPS/TABS) (24.09.2023)

સાયક્લોસેરીન – 250 મિગ્રા          6,34,940

લાઈનઝોલિડ – 600 મિગ્રા             86,443

ડેલામાનીડ – 50 મિગ્રા                   1,53,784

ક્લોફાઝિમાઈન- 100 મિ.ગ્રા.        79,926

મોક્સિફ્લોક્સાસિન – 400 મિગ્રા  4,56,137

પાઇરિડોક્સિન                              7,06,413

બજારમાં ટીબી વિરોધી દવાઓની કોઈ કમી નથી. ની-ક્ષય ઔષધિ અનુસાર આજની તારીખે (26 સપ્ટેમ્બર 2023) રાષ્ટ્રીય સ્તરે આ દવાઓનો વર્તમાન સ્ટોક આ પ્રમાણે છે:

ડ્રગ નામ                                         NTEP (UPM-CAS/TABS) હેઠળ રાષ્ટ્રીય સ્તરે ઉપલબ્ધ સ્ટોકની ક્યુટી (24.09.2023)

સાયક્લોસેરીન – 250 મિગ્રા           14,79,857

લાઈનઝોલિડ – 600 મિગ્રા            9,95,779

ડેલામાનીડ – 50 મિગ્રા                   11,37,802

લેવોફ્લોક્સાસિન – 250 મિગ્રા       28,85,176

લેવોફ્લોક્સાસિન – 500 મિગ્રા       33,27,130

ક્લોફાઝિમાઇન – 100 મિગ્રા          12,86,360

મોક્સિફ્લોક્સાસિન – 400 મિગ્રા   2,72,49,866

પાઇરિડોક્સિન                                2,72,99,242

જેમ કે, મોક્સિફ્લોક્સાસિન 400 એમજી અને પાઇરિડોક્સિનનો 15 મહિનાથી વધુનો સ્ટોક એનટીઇપી હેઠળ ઉપલબ્ધ છે. ઉપરાંત, ડેલામેનિડ 50 મિલિગ્રામ અને ક્લોફાઝિમિન 100 મિલિગ્રામ ઓગસ્ટ 2023માં ખરીદવામાં આવ્યા હતા અને તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને સપ્લાય કરવામાં આવ્યા હતા. તદુપરાંત સપ્લાય માટે તા.23-09-2023ના રોજ પી.ઓ ડેલામાનીડ ૫૦ એમ.જી.ની ગોળીઓની વધારાની 8 લાખ ક્યુટીનો જથ્થો છે.

ઉપર જણાવેલ સ્ટોક ઉપરાંત, ઓગસ્ટ 2023માં લાઇનઝોલિડ -600 એમજી અને કેપ સાયક્લોઝરીન -250 મિલિગ્રામના સપ્લાય માટે ખરીદીના ઓર્ડર જારી કરવામાં આવ્યા હતા.  ડ્રગ્સ રાજ્યોમાં મોકલવામાં આવી રહ્યું છે.

ટીબી વિરોધી આ આવશ્યક દવાઓની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે નોંધપાત્ર પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા છે. સેન્ટ્રલ વેરહાઉસથી માંડીને પેરિફેરલ હેલ્થ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ સુધીના વિવિધ સ્તરે સ્ટોક પોઝિશનનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે નિયમિત આકારણી હાથ ધરવામાં આવે છે.

તેથી, મીડિયા અહેવાલોમાં ઉપરોક્ત માહિતી અસ્પષ્ટ અને ખોટી રીતે આપવામાં આવી છે અને દેશમાં ટીબી વિરોધી દવાઓના ઉપલબ્ધ સ્ટોકનું સાચું ચિત્ર પ્રતિબિંબિત કરતું નથી.