નવી દિલ્હીઃ ઓડિશાના કોરાપુટ જિલ્લામાં જેપોર ગુપ્તેશ્વર શિવ મંદિરની નજીક સ્થિત ગુપ્તેશ્વર જંગલને ઓરિસ્સાના ચોથા જૈવ-વિવિધતા ધરોહર સ્થળ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યું છે. તમને જણાવી દઈએ કે આ જંગલ વિસ્તાર 350 હેક્ટરમાં ફેલાયેલો છે. આ સ્થળ વિવિધ વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિથી સમૃદ્ધ છે, જેમાં સ્થાનિક સમુદાય દ્વારા પરંપરાગત રીતે આદરણીય પવિત્ર વૃક્ષોનો સમાવેશ થાય છે. ઓડિશા બાયોડાયવર્સિટી બોર્ડ દ્વારા હાથ ધરાયેલા જૈવવિવિધતા ઈન્વેન્ટરી અને સર્વેમાં ઓછામાં ઓછી 608 પ્રાણીઓની પ્રજાતિઓ બહાર આવી છે જેમાં સસ્તન પ્રાણીઓની 28 પ્રજાતિઓ, 188 પક્ષીઓની, 18 ઉભયજીવીઓની, 48 સરિસૃપની, 45 માછલીઓની, પતંગિયાઓની 141 પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે.
મગર, કોંગર વેલી રોક ગેકો, સેક્રેડ ગ્રોવ બુશ ફ્રોગ અને બ્લેક બાજા, જેર્ડન બાજા, મલબેર ટ્રોગન, કોમન હિલ માયના, વ્હાઇટ-બેલીડ વુડપેકર, બેન્ડેડ બે કોયલ વગેરે જેવા એવિફાનાની મહત્વપૂર્ણ પ્રજાતિઓ આ જંગલમાં મોજૂદ છે. ગુપ્તેશ્વરની ચૂનાના પત્થરની ગુફાઓ દક્ષિણ ઓડિશામાં જોવા મળતી કુલ સોળ પ્રજાતિઓમાંથી આઠ પ્રજાતિના ચામાચીડિયાથી શણગારેલી છે. આમાંની બે પ્રજાતિઓ, ગેલેરીટસ અને રાઇનોલોફસ રૉક્સી, IUCN યાદીમાં ભયંકર તરીકે સૂચિબદ્ધ છે. આ જંગલમાં ફૂલોની વિવિધતા પણ છે જેમાં 182 પ્રજાતિના છોડ, 177 જાતની વનસ્પતિઓ, 14 પ્રજાતિના ઓર્કિડ અને ઔષધીય છોડ જેવા કે ભારતીય ટ્રમ્પેટ ટ્રી, ઈન્ડિયન સ્નેકરૂટ, કમ્બી ગમ ટ્રી, લસણ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
ગુપ્તેશ્વરને જૈવવિવિધતા ધરોહર સ્થળ તરીકે જાહેર કરવાથી આ જંગલ પ્રત્યે લોકોનો સાંસ્કૃતિક લગાવ વધશે એટલું જ નહીં પરંતુ તેની મૂલ્યવાન જૈવવિવિધતાનું સંરક્ષણ પણ થશે. આ જાહેરાત સાથે રાજ્યમાં હવે ચાર જૈવવિવિધતા હેરિટેજ સાઇટ્સ છે. અન્ય ત્રણમાં કંધમાલા જિલ્લામાં મંદાસરુ, ગજપતિ જિલ્લામાં મહેન્દ્રગિરી અને બારગઢ અને બોલાંગીર જિલ્લામાં ગંધમર્દન જૈવવિવિધતા સ્થળનો સમાવેશ થાય છે. રાજ્ય સરકારે સ્થાનિક સમુદાયોની ભાગીદારી સાથે આ સ્થળોના સંરક્ષણ અને વિકાસ માટે એક યોજના તૈયાર કરવા માટે ઓડિશા જૈવવિવિધતા બોર્ડની નિમણૂક કરી છે. આ માટે સરકારે લગભગ 35 લાખ રૂપિયા ફાળવ્યા છે.
કુદરત પ્રેમીઓ, બૌદ્ધિકો અને સ્થાનિક લોકોએ ગુપ્તેશ્વર વનને ઓડિશામાં ચોથું જૈવવિવિધતા ધરોહર સ્થળ તરીકે જાહેર કરવાના સરકારના નિર્ણયને આવકાર્યો છે. આ જંગલ ઇકો-ટુરીઝમ અને નાની વન પેદાશો દ્વારા લોકોની આજીવિકામાં મદદ કરશે.