સૂર્યપ્રકાશ અને ઊર્જા વિના જીવનની કલ્પના કરી શકાતી નથી. તેથી જ દરેક ધર્મમાં તેની પૂજા કરવામાં આવે છે. સૂર્યની એક રાશિમાંથી બીજી રાશિમાં અવરજવરને સંક્રાંતિ કહેવાય છે અને જ્યારે સૂર્ય મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે તેને મકરસંક્રાંતિ કહેવામાં આવે છે. ત્યારથી દિવસો થોડા લાંબા થવા લાગે છે. મકરસંક્રાંતિનો તહેવાર ભારતના લગભગ દરેક રાજ્યમાં ઉજવવામાં આવે છે. ઉત્તર ભારત અને બિહારમાં ખીચડી, ગુજરાતમાં ઉત્તરાયણ, પંજાબ-હરિયાણામાં માઘી-લોહરી, કેરળમાં વિલાક્કુ, કર્ણાટકમાં ઈલુ-બિરોધુ અને તમિલનાડુમાં પોંગલ જોવા મળે છે. આજથી દિવસો લાંબા થવા લાગે છે.
ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહારમાં આ તહેવાર મકર સંક્રાંતિ અને ખીચડી તરીકે ઓળખાય છે. આ દિવસે કાળી અડદની દાળ અને ચોખાથી બનેલી ખીચડી ખાવાની ખાસ પરંપરા છે. આ ઉપરાંત તલ અને ગોળમાંથી બનેલી વસ્તુઓ પણ ખાઈને દાન કરવામાં આવે છે. બિહારમાં આ દિવસે ખાસ કરીને દહીં અને ચિવડા પણ ખાવામાં આવે છે.
ગુજરાતમાં મકરસંક્રાંતિને ઉત્તરાયણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જ્યારે અહીં કાઈટ ફેસ્ટિવલનું આયોજન કરવામાં આવે છે, જે 2 દિવસ સુધી ચાલે છે. આ દિવસે ઉંધીયુ અને ગોળ અને મગફળીની ચીક્કી ખાવાનું વિશેષ મહત્વ હોય છે.
પંજાબ અને હરિયાણામાં મકર સંક્રાંતિનો તહેવાર માઘી અને લોહરીના નામે ઉજવવામાં આવે છે. જો કે, મકરસંક્રાંતિના એક દિવસ પહેલા લોહરી ઉજવવામાં આવે છે. જેમાં અગ્નિ પ્રગટાવીને તેની પ્રદક્ષિણા કરીને પૂજા કરવામાં આવે છે. તેમજ રેવડી, મગફળી અને પોપકોર્નનું વિતરણ કરવામાં આવે છે.
કેરળમાં આ દિવસ મકર વિલક્કુ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે લોકો સબરીમાલા મંદિરમાં જાય છે અને મકર જ્યોતિના દર્શન કરે છે.
કર્ણાટકમાં મકરસંક્રાંતિનો તહેવાર ‘ઈલુ બિરોધુ’ નામથી ઉજવવામાં આવે છે. આ પ્રસંગે મહિલાઓ આલુ બેલા એટલે કે તાજા ફળો, શેરડી, તલ, ગોળ અને નાળિયેરનું નજીકના પરિવારોમાં વિતરણ કરે છે.