આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે રેકોર્ડ ઊંચા ભાવ હોવા છતાં એપ્રિલથી પેટ્રોલ-ડીઝલના ભાવમાં વધારો નથો કરાયોઃ હરદીપ એસ. પુરી
નવી દિલ્હીઃ ભારત તેની ક્રૂડ ઓઈલની જરૂરિયાતના 85%થી વધુ આયાત કરે છે. તેથી, દેશમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેમની સંબંધિત કિંમતો સાથે જોડાયેલા છે. પેટ્રોલ અને ડીઝલની છૂટક કિંમતો વિવિધ પરિબળો પર આધાર રાખે છે જેમ કે, ક્રૂડ ઓઈલની ખરીદી કિંમત, વિનિમય દર, શિપિંગ ચાર્જ, આંતરદેશીય નૂર, રિફાઈનરી માર્જિન, ડીલર કમિશન, કેન્દ્રીય કર, રાજ્ય વેટ અને અન્ય ખર્ચ તત્વો. જ્યારે નવેમ્બર 2020 અને નવેમ્બર 2022 વચ્ચે ક્રૂડ ઓઈલની ભારતીય બાસ્કેટની સરેરાશ કિંમતમાં 102% ($43.34 થી $87.55)નો વધારો થયો છે, ત્યારે આ સમયગાળા દરમિયાન ભારતમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના છૂટક ભાવમાં માત્ર 18.95% અને 26.5%નો વધારો થયો છે. તેમ પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રી શ્રી હરદીપ એસ. પુરીએ લોકસભામાં જણાવ્યું હતું.
પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રી શ્રી હરદીપ એસ. પુરીએ લોકસભામાં જણાવ્યું હતું કે, 6ઠ્ઠી એપ્રિલ 2022 થી સાર્વજનિક ક્ષેત્રની ઓઈલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (OMCs) દ્વારા પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં રેકોર્ડ ઊંચા આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવ હોવા છતાં વધારો કરવામાં આવ્યો નથી. પરિણામે, નાણાકીય વર્ષ 2021-22ના H1માં રૂ. 28360 કરોડના સંયુક્ત ‘કર પહેલાંના નફા’ સામે, ત્રણ OMCs એટલે કે IOCL, BPCL અને HPCLએ ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2022-23 ના H1માં રૂ. 27276 કરોડની સંયુક્ત ખોટ બુક કરી છે.
ક્રૂડ ઓઈલના ઊંચા આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવોની અસરથી ભારતીય ગ્રાહકોને સુરક્ષિત રાખવા માટે, કેન્દ્ર સરકારે 21 નવેમ્બર 2021 અને 22 મે 2022ના રોજ કેન્દ્રીય આબકારી જકાતમાં બે વાર ઘટાડો કર્યો, જેનાથી રૂ. 13નો સંચિત ઘટાડો થયો. અને રૂ. 16 પ્રતિ લિટર પેટ્રોલ અને ડીઝલ માટે અનુક્રમે, જે સંપૂર્ણપણે ગ્રાહકોને આપવામાં આવ્યું હતું. સેન્ટ્રલ એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં આ ઘટાડા બાદ, કેટલાક રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ પણ પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરના મૂલ્યવર્ધિત કર (VAT) દરમાં ઘટાડો કર્યો છે. ડિસેમ્બર 2020થી દિલ્હી ખાતે પેટ્રોલ અને ડીઝલની માસિક સરેરાશ છૂટક વેચાણ કિંમતો (RSP) ની વિગતો પરિશિષ્ટ-I માં આપવામાં આવી છે.
ભારત તેના ઘરેલુ એલપીજી વપરાશના 60% કરતા વધુ આયાત કરે છે. દેશમાં એલપીજીની કિંમતો સાઉદી કોન્ટ્રાક્ટ પ્રાઈસ (CP) પર આધારિત છે, જે એલપીજીની આંતરરાષ્ટ્રીય કિંમતો માટે બેન્ચમાર્ક છે. સાઉદી CP એપ્રિલ 2020 માં 236 $/MTથી વધીને એપ્રિલ 2022માં 952 $/MT થયો હતો અને હાલમાં એલિવેટેડ સ્તરે પ્રવર્તે છે. જો કે, સરકાર ઘરેલું એલપીજી માટે ગ્રાહક માટે અસરકારક કિંમતમાં ફેરફાર કરવાનું ચાલુ રાખે છે. સ્થાનિક એલપીજીના વેચાણ પર જાહેર ક્ષેત્રની ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓને ભારે નુકસાન થયું છે. આ નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે, સરકારે તાજેતરમાં OMC ને રૂ. 22000 કરોડનું એક વખતનું વળતર મંજૂર કર્યું છે.
