બનાસ નદી પરથી જેનું નામ પડ્યું એવો બનાસકાંઠાનો ઈતિહાસ – વાંચો તેનો ઈતિહાસ

બનાસકાંઠા જીલ્લાનો સમાવેશ બનાસ નદીની આસપાસના વિસ્તારનો થાય છે. જિલ્લા 23.33 થી 24.45 ઉત્તર અક્ષાંશ અને 72.15 થી 73.87 પૂર્વ રેખાંશ વચ્ચે આવેલું છે. બનાસકાંઠા જીલ્લો ગુજરાત રાજ્યના ઉત્તર-પુર્વ તરફ આવેલો છે. જીલ્લાની ઉત્તરમાં રાજસ્થાન રાજ્યના મારવાડ અને સિરોહી વિસ્તારો, પૂર્વમાં સાબરકાંઠા જીલ્લો, દક્ષિણમાં મહેસાણા જીલ્લો અને પશ્ચિમમાં પાટણ જિલ્લાને સ્પર્શે છે.

પાકિસ્તાનની સરહદ રણને સ્પર્શે છે.વ્યૂહાત્મક, બનાસકાંઠા જિલ્લો તેના સંવેદનશીલ સરહદોને કારણે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. ગુજરાત સરહદી રાજ્ય હોવાથી બનાસકાંઠાની સમસ્યાઓ લશ્કરી દ્રષ્ટિબિંદુથી તાકીદની માંગણી કરે છે.

બનાસકાંઠા જીલ્લો ગુજરાત રાજ્યના તેત્રીસ જિલ્લાઓમાં એક છે. જીલ્લાનું વહીવટી મથક પાલનપુર છે કે જે તેનું સૌથી મોટું શહેર છે. જીલ્લો 23.33 થી 24.45 ઉત્તર અક્ષાંશ અને 72.15 થી 73.87 પૂર્વ રેખાંશ વચ્ચે આવેલો છે. જીલ્લો ગુજરાતનાં ઉત્તર-પૂર્વમાં સ્થિત છે અને સંભવતઃ પશ્ચિમ બનાસ નદી પરથી નામ આપવામાં આવ્યું છે કે જે માઉન્ટ આબુ અને અરવલ્લી રેંજ વચ્ચેની ખીણમાંથી પસાર થાય છે, આ પ્રદેશમાં અને કચ્છના રણ તરફ ગુજરાતનાં મેદાનો તરફ વહે છે. આ જીલ્લો અંબાજીનુંં મંદિર કે જે લાખો લોકોની આસ્થાનું પ્રતીક છે તેના માટે પ્રસિદ્ધ છે અને તે ઘણા પ્રવાસીઓને આકર્ષિત કરે છે.

બનાસકાંઠાની વસ્તી 31,16,045 છે, જેમાંથી 13.27 ટકા વર્ષ 2011 સુધીમાં શહેરી વિસ્તારની હતી કે જે 10,743 ચો.કિ.મી.ના વિસ્તારને આવરી લે છે અને તે રાજ્યનો બીજો સૌથી મોટો જીલ્લો છે.

ભૌગોલિક રીતે બનાસકાંઠા તેની સરહદો ઉત્તરમાં રાજસ્થાન રાજ્ય સાથે, પૂર્વમાં સાબરકાંઠા જીલ્લા, પશ્ચિમમાં કચ્છ જિલ્લા અને દક્ષિણમાં પાટણ જિલ્લા અને મહેસાણા જિલ્લા સાથે વહેંચે છે. પાકિસ્તાનની સરહદ પણ જીલ્લાનારણને સ્પર્શે છે વ્યૂહાત્મક, બનાસકાંઠા જીલ્લો તેના સંવેદનશીલ સરહદોને કારણે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે.

જીલ્લાનું અર્થતંત્ર ક્રુષિ અને ફૂડ પ્રોસેસીંગ, પ્રવાસન, કાપડ અને ખનિજ આધારિત ઉદ્યોગો (સિરામિક્સ) પર આધારિત છે. જીલ્લામાં ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગે છેલ્લા બે દાયકામાં જિલ્લામાં કુલ રોકાણના ૫૭ ટકા આકર્ષાયુ છે.

દુધ ઉત્પાદનમાં દેશનું પ્રથમ સ્થાન, એશિયાની સૌથી મોટી કોઓપરેટિવ ડેરી અમુલ બ્રાન્ડનું નામ બનાસકાંઠા જીલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદક સંઘ સાથે જોડયેલ છે.

બનાસકાંઠા એ પહેલો જિલ્લો છે કે જે 1280 જથ્થાબંધ દૂધ ચિલિંગ યુનિટને લગભગ 90 ટકા કાચુ દૂધ અને બાકીના 10 ટકા કેનથી પ્રાપ્ત કરીને દૂધની સૌથી મોટી કોલ્ડ સપ્લાય ચેઇન સ્થાપિત કરી છે. બનાસકાંઠા જીલ્લામાં 1060 ગામ ડેરી કોઓપરેટીવ સોસાયટીઓ છે.

રાજ્યમાં બટાકાનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક જીલ્લો છે. બાજરી, મકાઇ, તમાકુ, કેસર તેલ, જુવાર, સાઇલેયમ એ જીલ્લાના અન્ય મુખ્ય પાક છે.