સનાતન ધર્મમાં ભગવાન શિવને દેવાધિદેવ મહાદેવનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું છે. એવી માન્યતા છે કે ભગવાન શિવની પૂજા કરવાથી ભક્તોની તમામ પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે. આ સાથે મહાદેવની પૂજા માટે સમર્પિત મહામૃત્યુંજય મંત્ર પણ ખૂબ અસરકારક માનવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે મહામૃત્યુંજય મંત્ર કોણે અને શા માટે રચ્યો હતો?
મહામૃત્યુંજય મંત્ર –
ॐ त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम्। उर्वारुकमिव बन्धनान् मृत्योर्मुक्षीय मामृतात्॥
અર્થ – આપણે ત્રિનેત્ર ધારી ભગવાન શિવની પૂજા કરીએ છીએ, જે આ સમગ્ર વિશ્વનું પાલન કરે છે. જેમ ફળ શાખાના બંધનમાંથી મુક્ત થાય છે તેમ મૃત્યુ અને અસ્થાયીતામાંથી પણ મુક્ત થઈએ.
આ રીતે મહામૃત્યુંજય મંત્રની થઈ હતી રચના
દંતકથા અનુસાર, ઋષિ મૃકંદુ શિવના સનાતન ભક્ત હતા. તેને કોઈ સંતાન ન હતું, તેથી તેણે ભગવાન શિવને સંતાન પ્રાપ્તિ માટે કઠોર તપસ્યા કરી, જેનાથી ભગવાન શિવ પ્રસન્ન થયા.
મહાદેવે ઋષિ મૃકંદુને એક સંતાનના આશીર્વાદ આપ્યા,પરંતુ એમ પણ કહ્યું કે તેમનું બાળક માત્ર ટૂંકું જીવન જીવશે. થોડા સમય પછી ઋષિ મૃકંદુના ઘરે એક પુત્રનો જન્મ થયો, જેનું નામ માર્કંડેય હતું. તેમના પિતાની જેમ માર્કંડેયજી પણ ભગવાન શિવના પરમ ભક્ત હતા. તે પણ મહાદેવની ભક્તિમાં મગ્ન રહ્યા હતા.
માર્કંડેય જીના માતા-પિતાને હંમેશા એ વાતનું દુઃખ રહેતું હતું કે તેમનો પુત્ર માત્ર 16 વર્ષ જ જીવશે. માતા-પિતાના આ દુ:ખને દૂર કરવા ઋષિ માર્કંડેયે મહામૃત્યુંજય મંત્રની રચના કરી અને શિવ મંદિરમાં બેસીને તેનો સતત જાપ કરતા રહ્યા. જ્યારે તેમના મૃત્યુનો સમય નજીક આવ્યો, ત્યારે યમદૂતના દૂત તેમનો જીવ લેવા ત્યાં પહોંચ્યા.
પરંતુ માર્કંડેય ઋષિને શિવની ભક્તિમાં લીન જોઈને તેઓ પાછા ફર્યા અને યમરાજને આખી વાત કહી. આ પછી યમરાજ પોતે જ તેનો જીવ લેવા આવ્યા અને તેના પર પોતાનો પાશ ચલાવ્યો. આ દરમિયાન માર્કંડેયે શિવલિંગને ગળે લગાડ્યું, જેના કારણે પાશ શિવલિંગ પર પડ્યું.
યમરાજની આક્રમકતા જોઈને ભગવાન શિવ ક્રોધિત થઈ ગયા અને ત્યાં પ્રગટ થયા. ત્યારે યમરાજે ભગવાન શિવને કહ્યું કે આ બાળકનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે અને આ નિયમ પ્રમાણે છે. ત્યારે ભગવાન શિવે માર્કંડેયને લાંબા આયુષ્યનું વરદાન આપ્યું, જેના કારણે કાયદાના નિયમો બદલાયા.